مهندسان، دانشجویان، صنعتگران و فروشندگان فولادها و سایر فلزات با نام استانداردی آن ها سر و کار داشته و دارند. آشنایی با سیستم نامگذاری استانداردهای آمریکایی و اروپایی در موفقیت این گروه از فعالین عرصه علم و صنعت از اهمیت زیادی برخوردار است. وب سایت عصر مواد با درک این ضرورت، در تلاش است تا محتواهایی ساده، کاربردی و قابل استفاده برای عموم علاقمندان به منظور آشنایی با سیستم نامگذاری فولادها و سایر فلزات تالیف نماید. در این نوشته، سیستم نامگذاری فلزات در استانداردهای آمریکایی ASTM تقدیم علاقمندان می شود. امید است گامی هر چند کوچک در اعتلای صنعت کشورمان برداشته باشیم.
سیستم نامگذاری فلزات آهنی و غیر آهنی در استانداردهای ASTM
ASTM برای نامگذاری فلزات و آلیاژهای معرفی شده در استانداردها به چند طریق عمل می کند:
- سیستم نامگذاری یکسان (Unified Numbering System: UNS)
این روش در قسمت قبلی این نوشته توضیح داده شد.
- استفاده از نامگذاری سایر سیستم های نامگذاری مثل AISI ،SAE ،ANSI و ACI
در استانداردهای ASTM، برای گروه بندی آلیاژهای معرفی شده در شماره های مختلف استاندارد از نامگذاری سایر سیستم های نامگذاری مثل انجمن آهن و فولاد آمریکا (AISI)، جامعه مهندسین خودروی آمریکا (SAE)، انجمن ملی استاندارد آمریکا (ANSI) و نام های متداول پذیرفته شده که توسط انجمن های تخصصی مثل انجمن ریخته گری آلیاژ (ACI) معرفی شده است، هم استفاده می شود. برای مثال به این نمونه ها توجه کنید:
نمونه اول:
ASTM A 276 Type 304/316/410 – Stainless Steel Bars and Shapes
ASTM A 576 Grade 1010/1025/1045 – Steel Bars, Carbon, Hot-Wrought, Special Quality
در این استانداردها، از نامگذاری AISI/SAE برای فولادها استفاده شده است. سیستم نامگذاری AISI/SAE در نوشته زیر در عصر مواد توضیح داده شده است:
نامگذاری فولادها در سیستم AISI/SAE یا استانداردهای آمریکایی
نمونه دوم:
ASTM A 351 Grade CF3/CF3M/CF8/CF8M – Castings, Austenitic, for Pressure-Containing Parts
در این استانداردها، از نامگذاری ACI (انجمن ریخته گری آلیاژ – Alloy Casting Institute) برای فولادها استفاده شده است. سیستم نامگذاری ACI در قسمت های بعدی این مطلب توضیح داده خواهد شد.
نمونه سوم:
ASTM B 209 Alloy 1100/3003/6061/7075 – Aluminum and Aluminum-Alloy Sheet and Plate
در این استانداردها، از نامگذاری ANSI برای آلومینیوم ها استفاده شده است. سیستم نامگذاری ANSI برای آلومینیوم ها در قسمت های بعدی این مطلب توضیح داده خواهد شد.
- استفاده از علائم اختصاصی بی معنی یا معنی دار توسط ASTM
در برخی مواقع خود ASTM، آلیاژهای مربوط به یک شماره از استاندارد را به چند روش تفکیک و از هم مشخص کرده است. در این صورت، این نامگذاری تنها برای آن شماره از ASTM معنی دار است و معرفی آن آلیاژ حتماً باید با ذکر شماره ASTM همراه باشد، یعنی مثلاً آلیاژ ۷۰ معنی دار نیست ولی آلیاژ A 516 Grade 70 معنی دار است. برای این مورد می توان به روش های نامگذاری زیر اشاره کرد:
۱- نامگذاری آلیاژها با حروف لاتین C ،B ،A و غیره. برای مثال:
ASTM A 106 Grade A/B/C – Seamless Carbon Steel Pipe for High-Temperature Service
۲- نامگذاری آلیاژها با یک یا عدد مشخصه ی معنی دار مثل مقدار استحکام کششی بر حسب ksi یا MPa. برای مثال:
ASTM A 516 Grade 55/60/65/70 – Pressure Vessel Plates, Carbon Steel, for Moderate- and Lower-Temperature Service
در این مثال، اعداد ۵۵، ۶۰، ۶۵ و ۷۰ حداقل مقدار استحکام کششی ورق های فولاد کربنی بر حسب ksi است.
ASTM A 536 Grade 60-40-18 – Ductile Iron Castings
در این مثال، اعداد ۶۰، ۴۰ و ۱۸ به ترتیب حداقل مقدار استحکام کششی، تنش تسلیم و ازدیاد طول چدن های داکتیل را بر حسب ksi ،ksi و درصد نشان می دهد.
۳- نامگذاری آلیاژها با یک عدد بی معنی ترتیبی مثل ۱، ۲ و الی آخر. برای مثال:
ASTM A 333 Grade 1/3/4/6/7/8/9/10/11 – Seamless and Welded Steel Pipe for Low-Temperature Service
۴- نامگذاری آلیاژها با ترکیبی از یک عدد بی معنی ترتیبی و حرف لاتین. برای مثال:
ASTM A 890 Grade 1B/1C/2A/3A/4A/5A – Castings, Iron-Chromium-Nickel-Molybdenum Corrosion Resistant, Duplex (Austenitic/Ferritic) for General Application
۵- نامگذاری آلیاژها با ترکیبی از یک عدد مشخصه ی معنی دار و حرف لاتین. برای مثال:
ASTM A 48 Class No. 35A/35B/35C/35D – Gray Iron Casting
در این مثال، عدد ۳۵ مقدار حداقل استحکام کششی چدن خاکستری بر حسب ksi و حروف C ،B ،A و D قطر نمونه آزمون کششی آن ها را نشان می دهد.
- با توجه به اینکه در استاندارد ASTM، نوع محصول و روش ساخت از آلیاژهای مختلف مبنای تفکیک و تفاوت شماره ی استانداردها بوده است، از ترکیب یک یا چندحرف به عنوان نماینده (یا حرف اختصاری) نوع محصول یا روش تولید با یک عدد مشخصه ی معنی دار یا عدد ترتیبی بی معنی برای نامگذاری استفاده شده است. برای مثال حرف P برای لوله، حرف T برای تیوب، واژه ی TP برای لوله یا تیوب و حرف F برای محصولات آهنگری شده (Forging) به کار می رود. برای مثال به نمونه های زیر توجه کنید:
ASTM A 335 Grade P1/P2/P12 – Seamless Ferritic Alloy-Steel Pipe for High-Temperature Service
ASTM A 213 Grade T2/T5/T22/T91 – Seamless Ferritic and Austenitic Alloy-Steel Boiler, Superheater, and Heat-Exchanger Tubes
ASTM A 312 Grade TP 304/TP 306 – Seamless and Welded Austenitic Stainless Steel Pipes
ASTM A 182 Grade F304/F316 – Forged or Rolled Alloy-Steel Pipe Flanges, Forged Fittings, and Valves and Parts for High-Temperature Service
اگر از ابتدای متن این نوشته در مثال های مربوط به شماره و نوع آلیاژ در استاندارد ASTM دقت کرده باشید، در صورتی که مشخصات بیش از یک آلیاژ در یک شماره از استاندارد معرفی شده باشد، تفکیک آن ها از هم در قالب عناوین گرید (Grade)، تیپ (Type) و کلاس (Class) صورت می گیرد. شاید این پرسش برای خواننده ی این مطلب مطرح شود که استاندارد ASTM کِی از گرید یا تیپ و یا کلاس استفاده می کند؟ و تفاوت گرید، تیپ و کلاس در چیست؟
در پاسخ باید گفت که در استاندارد ASTM، این واژه ها معمولاً بدون تعریف خاص به کار رفته اند و واجد یک معنای خاصی نیستند. در برخی شماره استانداردها، برای تفکیک و دسته بندی از گرید، در برخی از تیپ و در برخی از کلاس استفاده شده است. هر چند که در بیشتر شماره استانداردها از گرید (Grade) برای تفکیک آلیاژها از هم بر اساس ترکیب شیمیایی و رده استحکامی آن ها استفاده شده است. نمونه هایی از هر دو مورد در مثال های بالا ذکر شده است مثلاً برای رده استحکامی می توان به A 516 Grade 70 و A 536 Grade 60-40-18 و برای ترکیب شیمیایی می توان به ASTM A 106 Grade A/B/C و ASTM A 890 Grade 1B/1C/2A/3A/4A/5A اشاره کرد. از کلاس (Class) نیز در برخی شماره استانداردها برای تفکیک آلیاژها بر اساس رده استحکامی آن ها استفاده شده است، به عنوان مثال در ASTM A 48 Class No. 20/25/30/35/40. از تیپ (Type) نیز در برخی شماره استانداردها برای تفکیک فولادها بر اساس نوع ریزساختار و روش اکسیژن زدایی استفاده شده است. در استانداردهای ASTM در جاهایی که نامگذاری آلیاژها بر مبنای سایر سیستم های نامگذاری مثل AISI/SAE یا ACI انجام گرفته است، معمولاً از Grade و Type استفاده شده است.
از سوی دیگر، اگر در یک از شماره از استاندارد، به بیش از یک تفکیک و دسته بندی نیاز باشد ابتدا از Type استفاده شده است، اگر هر تیپ خود دارای زیر مجموعه باشد آن ها را در قالب Grade تفکیک می کنند و باز اگر هر گرید خود دارای زیر مجموعه باشد آن ها را در قالب Class تفکیک می کنند. برای مثال به این نمونه توجه کنید:
ASTM A 193 Type Austenitic steel Grade B8 class 1
شورای تحریریه عصر مواد بدین وسیله قدردانی و تشکر ویژه خود را از استاد پیشکسوتمان جناب آقای مهندس کامران خداپرستی از بابت راهنمایی های ایشان در نگارش این نوشته اعلام می دارد. در ضمن مقاله ی پربازدید و عالی ایشان با عنوان “نامگذاری فولادها” یکی از مراجع مورد استفاده برای تالیف این نوشته هم بوده است. در صورت علاقمندی به دریافت این نوشته ی مهندس خداپرستی، بر روی لینک زیر کلیک کنید. این نوشته در قالب pdf و در ۱۰۱ صفحه با ۸٫۷ مگابایت حجم تقدیم علاقمندان می شود.
مطالب مرتبط:
سیستم نامگذاری فولادها و سایر فلزات در استانداردهای ASTM – قسمت اول
نامگذاری فولادها در سیستم AISI/SAE یا استانداردهای آمریکایی
UNS No. چیست؟ نامگذاری مواد طبق سیستم UNS چگونه انجام می شود؟
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.