تهیه دستورالعمل جوشکاری (WPS) و تایید آن (PQR) و تایید صلاحیت جوشکاران (WPQ) از مهم ترین فعالیت های یک پروژه جوشکاری است که بر اساس کدها و استانداردهایی چون ASME SEC IX (9) ،AWS D1.1 و API 1104 انجام می گیرد. اگر زمان زیادی از آخرین WPS ای که نوشته اید گذشته است و نیاز به مرور نحوه ی تدوین WPS دارید، یا اگر می خواهید راهنمای کاملی برای تهیه WPS و PQR در اختیار داشته باشید، همچنین اگر مبتدی هستید و می خواهید بدون پرداخت هزینه های زیاد، روش تهیه WPS و PQR، آزمون های ارزیابی و تایید جوش، تایید صلاحیت جوشکار را یاد بگیرید و در کنار آن، ده ها نکته و مطلب کاربردی در زمینه فرایندها، تکنیک و روش کار جوشکاری را بلد شوید، با وب سایت عصر مواد در آموزش گام به گام و نکته به نکته تهیه دستورالعمل جوشکاری (WPS) و تایید آن (PQR) همراه ما باشید. این آموزش به صورت پرسش و پاسخ تدوین شده است و در خلال مطالب نوشتاری، از عکس، اینفوگرافیک، فایل صوتی و ویدئو برای آموزش بهتر هم کمک گرفته می شود. با توجه به اینکه متن این آموزش به فاصله کوتاهی پس از تولید محتوا، عرضه می شود، برنامه ریزی ما بر این است که مثل سریال های نمایش خانگی، هر هفته یک قسمت از این مجموعه ی چند قسمتی در وب سایت عصر مواد منتشر و تقدیم صنعت گران، دانشجویان و کارشناسان رشته های فنی شود. شما می توانید عصر مواد و محتوای آن را از نسخه اندرویدی و شبکه های اجتماعی آن هم دنبال کنید. پرسش های خود را هم می توانید از پایین همین صفحه در قسمت ثبت دیدگاه ارسال کنید، در اسرع وقت پاسخ داده خواهد شد. برای اطلاع از سایر آموزش های گام به گام در وب سایت عصر مواد اینجا کلیک کنید. قسمت قبلی این مطلب را هم از اینجا بخوانید.
در قسمت قبلی آموزش گام به گام تهیه دستورالعمل جوشکاری (WPS) و تایید آن (PQR)، در خصوص طراحی ابعاد درز، تعریف جوش گوشه یا نبشی و قسمت های مختلف یک اتصال جوشی بحث شد. در آن قسمت، نام، تعریف و شکل شماتیک قسمت های مختلف یک اتصال جوشی در یک جدول بسیار مهم و کاربردی معرفی شد. علاقمندان برای دریافت این جدول می توانند از این لینک هم استفاده کنند. ادامه ی این مطالب را در این قسمت پی می گیریم:
سوال ۵۰- اندازه کدام قسمت های جوش در WPS ذکر می شود؟ قسمت های مهم جوش چه نقشی در عملکرد آن دارد؟
اندازه قسمت های مختلف یک اتصال جوشی توسط طراح جوش محاسبه و در نقشه ی جوش می آید. این اندازه ها در نقشه همراه با علائم جوشکاری یا در قسمت یادداشت های نقشه (Notes) ذکر می شود. تهیه کننده WPS بر اساس این نقشه و یا اطلاعاتی که از طراح می گیرد نسبت به تهیه دستورالعمل اقدام می کند. ممکن است برخی اندازه ها و اطلاعات توسط طراح ارائه نشود، در این صورت تهیه WPS بر اساس اطلاعات قبلی متخصص جوش یا اطلاعات ارائه شده در استاندارد/کدهای ساخت یا جوش انجام می گیرد. اندازه قسمت های مهم جوش به دو صورت در WPS ذکر می شود:
- در طرح خلاصه ای از جوش که به صورت شکل یا طرح واره در WPS می آید (بخش Details)، اندازه این قسمت ها مشخص می شود. در این طرح ممکن است اندازه ها طبق علائم جوشکاری نشان داده شود.
- اندازه قسمت های مهم به طور مجزا و خارج از شکل جوش در WPS ذکر می شود.
اندازه قسمت هایی از جوش که باید حتماً در WPS ذکر شود، اندازه هایی هستند که بدون اعلام آن ها به جوشکار، اطلاعات مربوط به ابعاد جوش در اختیار جوشکار نخواهد بود، لذا قادر نخواهد بود الزامات مورد نظر طراح را در عمل برآورده کند. این اندازه ها عبارتند از:
- سایز جوش (Weld Size)
سایز جوش، استحکام آن را مشخص می کند. سایز انواع جوش ها به صورت زیر تعریف می شود و بر اساس آن اندازه قسمت مربوط به سایز جوش اعلام می شود:
- در جوش های شیاری یک طرفه، نفوذ اتصال یعنی فاصله سطح فلز پایه تا انتهای نفوذ جوش (عمیق ترین قسمت جوش) در اتصال، سایز جوش را شکل می دهد. در جوش شیاری دو طرفه با نفوذ جزئی، سایز جوش برابر با مجموع مقادیر نفوذ اتصال است. سایز جوش شیاری دو طرفه با نفوذ کامل، ضخامت قطعه کوچک تر است.
شکل ۱- سایز جوش های شیاری
- سایز جوش نبشی یا گوشه، ساق جوش یعنی ساق بزرگترین مثلث متساوی الساقینی که در مقطع جوش نبشی محاط می گردد، است. در استاندارد ISO برخلاف استانداردهای آمریکایی، سایز جوش را می توان هم بر اساس اندازه ساق جوش و هم بر اساس ضخامت گلویی اسمی جوش بیان نمود.
شکل ۲- سایز جوش گوشه یا نبشی
- سایز جوش های کام (Plug)، قطر سوراخ در سطح تماس دو قطعه (شکل ۳) است.
- سایز جوش های دکمه ای (Slot)، قطر کوچک بیضی در سطح تماس دو قطعه (شکل ۳) است.
- سایز جوش های نقطه ای (Spot)، قطر جوش در محل تماس دو قطعه (شکل ۳) است.
- سایز جوش های نواری (Seam)، پهنای جوش در محل تماس دو قطعه (شکل ۳) است.
شکل ۳- سایز جوش های کام، دکمه ای، نقطه ای و نواری
تعریف این جوش ها را می توانید از پرسش ۴۲ در قسمت هشتم از آموزش تهیه WPS و PQR در عصر مواد مرور کنید. |
- دهانه یا فاصله ریشه (Root Opening or Gap):
دهانه یا فاصله یا بازشدگی ریشه، جدایش بین قطعات یا فاصله بین دو لبه در ناحیه ریشه اتصال است. نقش دهانه ریشه ایجاد دسترسی برای الکترود جهت جوشکاری ریشه و بهبود نفوذ است. اگر دهانه ریشه خیلی کوچک باشد جوش ریشه خیلی مشکل خواهد بود، ممکن است جوش به ریشه اتصال نرسد و بین دو لبه پل زده و خاکستر و تفاله جوشکاری پس از انجام جوشکاری در مجل ریشه اتصال باقی بماند که حذف آن وقت گیر است. برای حل مشکل جوش ریشه در دهانه های کوچک باید از الکترودهای نازک استفاده شود که استفاده از الکترودهای نازک باعث کندی کار خواهد شد. از سوی دیگر دهانه بزرگ ریشه تاثیری بر کیفیت جوش ندارد ولی مصرف فلز پر کننده را افزایش می دهد که نتیجه ی آن افزایش هزینه های جوشکاری و اعوجاج حاصل از جوشکاری است. وقتی دهانه ریشه بزرگ می شود، به دلیل جلوگیری از ریزش جوش از زیر اتصال باید از تسمه پشت بند استفاده شود. با این توضیحات، انتخاب و طراحی مناسب دهانه جوش از اهمیت زیادی برای جوشکاری مناسب ریشه، نفوذ خوب، امتزاج کامل جوش با پیشگیری از افزایش هزینه و زمان جوشکاری و اعوجاج حاصل از آن برخوردار است. اندازه ی دهانه ریشه (شکل ۴) از ابعادی است که باید در WPS مشخص شده باشد.
شکل ۴ – شکل قسمت های مختلف یک جوش شیاری
- پاشنه پخ یا پیشانی یا ضخامت ریشه (Root Face):
برای اینکه از سوختن ریشه جوش و همچنین از ریزش مذاب جوش جلوگیری شود، به جای اینکه لبه جوش در محل ریشه به صورت تیز باشد، ضخامتی برای آن قائل می شوند که آن را پاشنه پخ یا پیشانی یا ضخامت ریشه می گویند. پاشنه باعث کنترل کشش سطحی و ایجاد شکل سطح ریشه جوش مناسب می شود، همچنین ممکن است تقعر در ریشه جوش را ایجاد کند. پاشنه جوش زیاد باعث عدم نفوذ کافی و پاشنه جوش کم باعث ریزش مذاب می شود. اندازه پاشنه (شکل ۴) از ابعادی است که باید در WPS مشخص شده باشد.
- زاویه شیار یا زاویه پخ (Groove Angle or Bevel Angle)
فلسفه اصلی پخ زدن لبه و آماده سازی شیار، ایجاد دسترسی برای جوشکاری در تمام ضخامت و همچنین مطمئن شدن از ذوب و امتزاج کامل جوش و فلز پایه در تمام سطح اتصال است. دسترسی خوب با افزایش زاویه پخ و یا افزایش دهانه ریشه به دست می آید که همیشه ترکیبی از آن ها یک راه حل خوب به دست می دهد. زاویه پخ بستگی به محل کار و زاویه ای که الکترود در محل کار می تواند داشته باشد دارد. در جوش های دو طرفه، این اندازه ممکن است در دو طرف اتصال متفاوت از هم باشد. اندازه زاویه شیار یا زاویه پخ (شکل ۴) از ابعادی است که باید در WPS مشخص شده باشد.
- عمق پخ (Depth of Bevel)
عمق پخ فاصله عمودی از سطح فلز پایه تا شروع پاشنه جوش است که اندازه عمقی آماده سازی لبه را نشان می دهد. این فاصله با فلز جوش پر می شود. در جوش های دو طرفه، این اندازه ممکن است در دو طرف اتصال متفاوت از هم باشد. اندازه عمق پخ از ابعادی است که باید در WPS مشخص شده باشد. در شکل ۵، رابطه بین عمق پخ و سایز جوش نشان داده شده است. اگر عمق پخ و سایز جوش در WPS ذکر نشود، مقصود اجرای جوش با نفوذ کامل است.
شکل ۵ – عمق پخ
- طول جوش (Weld Length)
جوش ممکن است در کل طول اتصال اجرا شود که در این صورت نیازی به ذکر آن در WPS نیست ولی اگر به صورت منقطع (Intermittent) اجرا شود، لازم است که طول جوش و فاصله مرکز به مرکز دو جوش مجاور (Pitch Dimension) در WPS ذکر شود تا جوشکار در جریان دستورالعمل جوشکاری قرار بگیرد. طول جوش در جوش های دکمه ای (Slot Welds) و نواری (Seam Welds) قطر بزرگ بیضی در محل تماس دو قطعه است.
- شعاع شیار (Groove Radius)
اگر از پخ های J و U شکل استفاده می شود، شعاع کمان ایجاد شده در این پخ ها در WPS ذکر می شود تا آماده سازی شیار به صورت مناسب انجام بگیرد.
خواهشمند است نظرات، پیشنهادات و سوالات خود را در پایین همین صفحه در قسمت ثبت دیدگاه مطرح بفرمایید. ادامه این مطلب را هم از عصر مواد دنبال کنید.
قسمت های قبلی و مرتبط:
تعریف، محتوا و مراجع تهیه WPS
تعریف PQR، آزمون های PQR، تایید صلاحیت جوشکار، نمونه فرم ها
چگونه یک WPS بنویسم و چه اطلاعاتی را باید پر کنم؟، WPS های از پیش تایید شده
فرایندهای جوشکاری، معرفی مختصر فرایندهای الکترود دستی، آرگون یا تیگ و میگ/مگ
معرفی مختصر فرایندهای جوشکاری توپودری، زیرپودری، پلاسما، زائده ای یا گل میخ و انواع جوشکاری مقاومتی
معرفی متخصر فرایندهای جوشکاری لیزر، پرتو الکترونی، الکترواسلگ، ترمیت و انواع جوشکاری اصطکاکی
عوامل موثر بر انتخاب روش جوشکاری، تعریف فرایندهای دستی، ماشینی، اتوماتیک و نیمه اتوماتیک
طرح اتصال و انواع آن، علائم جوشکاری و انواع جوش ها
جوش شیاری و انواع آن
عوامل موثر بر انتخاب نوع جوش شیاری
طراحی ابعاد درز، جوش نبشی یا گوشه، قسمت های مهم یک اتصال جوشی
رسم شکل و جزئیات جوش در WPS، پاس و لایه جوش، پشت بند جوش
فلزات پایه، .P-No و .Group No و گروه بندی فلزات طبق استاندارد ایزو
فلزات پایه، .P-No فولادها و توضیح جدول QW-422 استاندارد ASME Sec. IX
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.