کمتر خانه ای را می شود پیدا کرد که اثری از ظروف آلومینیومی و پخت و پز در آن ها نباشد. قابلمه، تابه، کتری، قوری و کاسه های آلومینیومی در بیشتر خانه ها وجود دارند. اگر در خانه هم از این ظروف استفاده نکرده اید، احتمالاً یا شما یا همسرتان یا پدر و مادرتان خاطرات زیادی از نقش آفرینی این ظروف در زندگی خوابگاهی دوره دانشجویی به خاطر دارید. سالیان سال است که از این ظروف، برای طبخ غذا در خانه و رستوران ها استفاده می شود. اگر با ظروف موسوم به روحی یا رویی هم سر و کار دارید و یا داشته اید، بد نیست بدانید که با همان ظروف آلومینیومی مواجه هستید.
ارزانی ظروف آلومینیومی، دوام و عمر زیاد، سبکی و جابجایی آسان تر، شستشوی آسان و بی دغدغه با سیم و اسکاج، موجود بودن آن ها در سایزهای مختلف با قیمت هایی پایین تر از سایر قابلمه ها و پخش یکنواخت و مناسب حرارت در سطح قابلمه و انتقال آن به غذا از جمله دلایل استفاده ی زیاد از این ظروف است.
هر چند که عده ای با اعتقاد راسخ، جایگزینی آلومینیوم با ظروف مسی را توطئه ای هدفمند و برنامه ریزی شده برای آسیب رساندن به ایرانیان می دانند، اما نمی توان از کاربری آسان و بی دغدغه ی ظروف آلومینیومی نسبت به ظروف مسی به عنوان یکی از دلایل مهم این جایگزینی چشم پوشید. سوال مهم اینجاست که توجیه آن عده ی بدگمان برای اعتقاد راسخ خود چیست؟ آیا ظروف آلومینیومی واقعاً برای سلامتی مضر هستند؟ سال های سال است که از این ظروف به وفور توسط مادران و همسرانمان استفاده می شود، تاکنون چه گزارش های دقیق، علمی و ثابت شده ای از مضرات آن ها منتشر شده است؟ شاید پاسخ به این سوالات کار ساده ای نباشد! به این دلیل ساده که نمی توان تاثیر سوء ظروف آلومینیومی بر سلامت انسان و ارتباط مشکلات فعلی در حوزه ی سلامت مردم را با این ظروف به راحتی مطالعه و ثابت نمود. همیشه در کنار کارشناسانی که مردم را از مضرات ظروف آلومینیومی ترسانده اند، کارشناسان دیگری پیدا شده اند که خیلی موجه و با اعتماد به نفس، خط بطلان بر نظرات همکاران خود کشیده و ارتباطی بین برخی مشکلات سلامتی با ظروف آلومینیومی (حداقل ارتباط نه چندان زیاد) قائل نبوده اند.
بد نیست در این میان به این نکته هم اشاره شود که بسياری از داروهای مصرفی حاوي آلومينيوم هستند. برای مثال يك عدد قرص آنتي اسيد معده حاوی ۵۰ ميلی گرم و يك عدد قرص آسپيرين حاوی ۱۰ تا ۲۰ ميلی گرم آلومينيوم است. با علم به این موضوع، جای این سوال باقی است که روزانه چه میزان آلومینیوم ممکن است از ظروف آلومینیومی وارد بدن یک انسان بزرگسال شود؟ سوال بعدی اینکه مقدار مجاز آن چقدر می تواند باشد؟
شاید نتوان پاسخ دقیقی به این پرسش ها داد، ولی بیایید یک محاسبه ای بکنیم: یک تابه آلومینیومی ۲۴ سانتی متری حدود ۹۰۰ گرم وزن دارد. اگر با تقریب بسیار زیاد در نظر بگیریم که پس از گذشت یک سال حدود ۵۰ گرم از وزن این تابه کم شود، با تقسیم این مقدار در ۳۶۵ روز مشخص می شود که روزانه حدود ۱۳۷ میلی گرم آلومینیوم از این ظرف کم خواهد شد. حال اگر دوباره فرض کنیم که نصف این مقدار در شستشو و اسکاج کشیدن و نصف دیگر آن در پخت و پز کم می شود، روزانه حدود ۷۰ میلی گرم آلومینیوم وارد غذا می شود. اگر این ۷۰ میلی گرم را تقسیم بر یک خانواده ی ۴ نفره کنیم (خانواده های قدیمی پرجمعیت بودند)، به هر نفر روزانه حدود ۱۸ میلی گرم آلومینیوم می رسد. به هر حال این مقدار آلومینیوم تقریباً یک سوم مقدار آلومینیوم موجود در قرص اسید معده و تقریباً برابر آلومینیوم موجود در قرص آسپرین است. تحلیل و قضاوت این مقایسه را به خوانندگان عزیز می سپارم!
علی رغم این همه حرف و حدیث و نظرات متناقض کارشناسی، یک سوالی ذهن راقم این نوشته را به خود مشغول کرده است و آن اینکه: چه اتفاقی افتاده است که این روزها اخبار ناگوار بیشتری از ابتلای مادربزرگ و پدربزرگ دوستان و آشنایانمان به بیماری وحشتناک آلزایمر می شنویم؟! آیا هشدار برخی محققان و فعالین حوزه سلامت و به خصوص طب سنتی مبنی بر ارتباط مستقیم آلزایمر با ورود آلومینیوم از ظروف آلومینیومی به بدن انسان واقعیت دارد؟
من در مقامی نیستم و صلاحیت آن را هم ندارم که به این پرسش پاسخ مثبتی بدهم، هر چند که تصمیم دارم احتیاط نموده و حداقل قابلمه های آلومینیومی را از پخت و پز در خانه خود و عزیزانم دور کنم.
در کنار خطر ابتلا به آلزایمر، بر اساس اعلام کارشناسان، استفاده از ظروف آلومینیومی خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند زخم معده، کولیت (می شود گفت زخم روده)، خشک شدن دهان، تغییر رنگ زبان، یبوست، اختلالات گوارشی، بیماری ها و مشکلات عصبی، مسمومیت کلیه، کبد و التهاب مفاصل را افزایش می‌دهد. هر چند که اثبات ارتباط این بیماری ها و مشکلات سلامتی انسان با استفاده از ظروف آلومینیومی کار سخت و دشواری است ولی توصیه می شود این احتمالات را جدی بگیرید و مزایایی چون ارزانی این ظروف، شما را وسوسه نکند. یادتان باشد خرید ظروف سالم تر را به چشم یک سرمایه گذاری ببیند، یک سرمایه گذاری برای سلامتی خود، چیزی شبیه پول بیمه. اگر این هزینه را امروز نکنید، خدای نکرده فردا ممکن است چندین برابر آن را برای درمان خود، همسر و فرزندان خود هزینه بکنید. در این صورت علاوه بر هدررفت پول، از عمر و سلامتی خود هم هزینه کرده اید.
البته بد نیست بدانید که امروزه ظروف آلومینیومی با تغییرات دیگری هم وارد خانه هایمان شده اند! نمی دانم اطلاع داشتید که ظروف تفلون همان آلومینیوم با روکش پلاستیک تفلون است؟ یا ظروف گرانیتی بیشتر همان آلومینیوم با روکشی از دانه های سرامیکی و تفلون است؟ و یا ظروف هاردآندایزد همان آلومینیوم است که به روش هارد آندایز دارای روکش سرامیکی اکسید آلومینیوم شده است؟ و حتی برخی ظروف چدنی همان آلومینیوم آلیاژی هستند که به نام چدن فروخته می شوند؟!
البته در موارد بالا، آلومینیوم به وسیله ی یک روکش از مواد غذایی دور نگه داشته می شود ولی نکته اینجاست که اولاً خود این روکش ها به خصوص تفلون مضرات بیشتر و دردسرهای دیگری دارند و ثانیاً با از بین رفتن این روکش در اثر مرور زمان، برخورد قاشق فلزی، سایش مواد زبر، شستشو و غیره دوباره با آلومینیوم مواجه خواهیم شد.
حال ممکن است این سوال پیش بیاید که آلومینیوم چگونه می تواند از ظروف آلومینیومی وارد بدن ما بشود؟ اگر بخواهم خیلی خلاصه بگویم، آلومینیوم یا در اثر فعل و انفعال شیمیایی مواد غذاییِ در حال پخت با این ظروف و یا در اثر فعل و انفعال مکانیکی مثل کنده شدن ریز ذرات آلومینیومی همراه با غذای چسبیده یا در اثر کشیده شدن قاشق به سطح و غیره وارد غذا و بدن انسان می شود. حال اگر این غذا ترش و اسیدی باشد، ورود آلومینیوم به غذا بیشتر هم می شود. مثلاً وقتی از آبلیمو، آبغوره و رب گوجه و سایر افزودنی های اسیدی استفاده می کنیم، آلومینیوم بیشتری را به غذای خود دعوت می کنیم!
با وجود همه ی گفته ها و شنیده ها، اگر به هر دلیلی مجبورید از ظروف آلومینیومی استفاده کنید، سعی کنید موارد زیر را رعایت نمایید:
- توصیه اول:
آبلیمو، آبغوره، سرکه و رب گوجه را در ظروف آلومینیومی نریزید و آن ها را در این ظروف نگه ندارید. همچنین از از این ظروف برای خیساندن برنج در آب نمک استفاده نکنید. این کار هم برای خودتان ضرر دارد و هم برای ظرفتان. اینجا کاری با سلامتی شما ندارم ولی با سلامتی ظرفتان کار دارم! حتماً می دانید یا تجربه کرده اید که نگهداری این مواد در ظروف آلومینیومی، باعث سوراخ شدن ظرف در کوتاه مدت می شود. پس نکنید این کار را! البته به خودتان هم رحم کنید و پس از بیرون آوردن این مواد از ظروف آلومینیومی، آن ها را در ظروف و بطری های پلاستیکی هم نریزید. اتفاقاً در این مورد، ظرفتان چیزی نمی شود ولی خودتان چرا؟! بهتر است این مواد را در ظروف شیشه ای نگهداری کنید. خواهشمند است حداقل در این مورد نگران محیط زیست و دورریز بطری نوشابه ی مصرفیتون هم نباشید! اگر تفکیک از مبداء را به درستی انجام دهید، نیازی به این نگرانی نیست، افرادی هستند که این ظروف را به چرخه ی مصرفِ دوباره بر می گردانند. البته اگر شما هم در خانه کار تفکیک را انجام ندهید، متاسفانه کسانی هستند که این کار غیر بهداشتی را از سطل آشغال های سر کوچه و خیابان انجام می دهند! پس، از بطری های پلاستیکی برای نگهداری مواد غذایی حتی آب استفاده نکنید. در کنار این مسئله، نگران هزینه ی زیادتر بطری های شیشه ای هم نباشید. یادتان که نرفته، شما سرمایه گذاری می کنید.
- توصیه دوم:
رب های خانگی را معمولاً در قابلمه های آلومینیومی درست می کنند. نزدیک به یک روزِ کامل زمان لازم است تا آب گوجه در داخل این قابلمه ها تبخیر شده و رب گوجه به دست بیاید. در این مدت کلی آلومینیوم وارد رب شده است. من خودم هر سال این کار را تکرار می کنم و نمی توانم بی خیال رب خانگی بشوم. شاید یکی از علت های این موضوع این است که رب های صنعتی را به دلایل زیاد سالم تر از رب های خانگی نمی دانم. بهرحال دنبال راهی برای تهیه رب خانگی در ظروف سالم تری هستم. اگر راه بهتری پیدا کردم، حتماً شما را هم در جریان می گذارم.
- توصیه سوم:
نمی توان به راحتی از تک دیگ دل کَند و توصیه ی قابل قبولی هم نیست که بگویم بی خیال ته دیگ بشوید! راستش رطب خورده کی کند منع رطب! من که خودم عاشق ته دیگم! ولی اگر سلامتی خود را دوست دارید اولاً از ته دیگ قابلمه های آلومینیومی کمتر بخورید، ثانیاً ته دیگ یا غذای چسبیده به ظروف آلومینیومی را اصلاً نخورید. خواهشمندم به خاطر خودتان هم که شده، غذاهای چسبیده به ته این ظروف را بی خیال شوید و با قاشق به جانِ کندن غذاهای خوشمزه ی چسبیده به ته آن ها نیفتید، این جا خطر بسیار جدی است. و ثالثاً ته دیگ سوخته نخورید. این یکی ربطی به آلومینیوم ندارد ولی به سلامتی شما ربط دارد. غذای سوخته منبع سرطان است. از آن دوری کنید.
- توصیه چهارم:
سعی کنید از کتری های آلومینیومی هم برای جوش آوردن آب و دم کردن چایی استفاده نکنید. می دانم که دیگر پیشنهادهای پرهزینه ای در این اوضاع و احوال بی پولی ارائه می دهم، ولی چه کنم دیگر؟! گفتنی ها را باید گفت!
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.