معرفی تکنولوژی فلش
ذوب در کوره فلش (Flash furnace) یا ذوب فلش، یکی از روش‌های ذوب کانی‌های سولفوری از جمله کالکوپیریت است. این روش توسط شرکت فنلاندی “اتوکمپو” توسعه داده شد و اولین بار در سال ۱۹۴۹ در منطقه ساتاکونتا فنلاند برای ذوب مس مورد استفاده قرار گرفت. از این روش، همچنین برای ذوب نیکل و روی هم استفاده می‌شود.
دومین شرکتی که از این روش استفاده کرد شرکت تولید نیکل “اینکو” بود. اینکو این روش را برای استفاده خود تغییر داد. این تکنولوژی، اولین کاربرد صنعتی کوره اکسایشی بود. با این حال، تعداد کمی از کوره‌های ذوب در حال حاضر از این روش استفاده می‌کنند و بیشتر کوره‌ها تکنولوژی شرکت اتوکمپو را به کار می‌برند.
تکنولوژی ذوب فلش بر پایه استفاده از انرژی مواد معدنی ورودی برای ذوب طراحی شده است. بنابراین، در این کنسانتره سولفیدی خشک به همراه کمک‌ذوب سیلیسی و هوای غنی‌شده با اکسیژن وارد کوره می‌شوند. استفاده از اکسیژن در این روش، هم باعث کاهش سوخت مصرفی می‌شود و هم آسیب کمتری به محیط‌زیست وارد می‌کند؛ چرا که دی اکسید سولفوری که درنتیجه این فرایند تولید می‌شود قابل جمع‌آوری برای تولید اسید سولفوریک در کارخانه‌های اسید است.
کوره فلش (Flash Furnace) که توسط شرکت اتوکمپو طراحی شده، از سه قسمت تشکیل شده است:
۱- محفظه واکنش Reaction Shaft
۲- ناحیه ته‌نشین‌ساز یا ستلر Settler
۳- دودکش کوره فلش Up Take
محفظه واکنش که استوانه‌ای‌شکل است، بیشترین میزان واکنش‌های اکسایشی میان اکسیژن و ذرات آهن، مس و گوگرد موجود در شارژ در این محل انجام می‌شود. سطح داخلی آن توسط مواد نسوز کرم-منیزیتی پوشیده شده است و برای خنک‌کاری این نسوزها از بلوک‌های مسی آبگرد و نیز لوله‌های مسی آبگرد استفاده می‌شود. در فرایند ذوب مخلوط کنسانتره خشک سولفیدهای مس، غبار برگشتی کوره فلاش و کنورتور و فلاکس (شار سیلیس) به همراه هوای پیشگرم از طریق مشعل‌های تعبیه‌شده در سقف محفظه واکنش (که به مشعل کنسانتره معروف است) به درون این قسمت پاشیده می‌شوند.
ذرات معلق‌شده شارژ در هنگام سقوط از محفظه در اثر واکنش‌های شیمیایی، اکسیداسیون و تولید حرارت، ذوب می‌شوند و به قسمت ستلر یا ته‌نشین‌ساز سقوط می‌کنند. در این فرایند، از گرمای حاصل از واکنش‌ها به طور کامل استفاده می‌شود و لذا ماتی با عیار ثابت به دست می‌آید که باعث پایداری عملیات در قسمت ستلر و کنورترها می‌شود. در قسمت ستلر، قطرات مذاب مات و سرباره جمع‌آوری و در دو لایه جداگانه قرار می‌گیرد. مواد ذوب‌شده براساس اختلاف چگالی تفکیک می‌شوند. دیواره‌ها و کف ستلر با آجرها و مواد نسوز کرم-منیزیتی آسترکاری شده است. سقف آن به صورت قوسی شکل و معلق است که مجهز به تیر آهن‌های H شکل با سیستم لوله‌های مسی آبگرد است. این بخش مجهز به ۱۲ مشعل است. در این قسمت ۶ مجرا برای خروج مات مذاب و دو مجرا برای خروج سرباره و انتقال به کوره الکتریکی تعبیه شده است.
قسمت دودکش کوره فلش یا آپتیک به منظور خروج گازهای حاصل از احتراق است. این قسمت گازهای کوره فلاش را که در حدود ۱۰ درصد از مواد شارژ شده به کوره را به همراه خود دارند که به سمت بویلر بازیافت هدایت می‌کند. این قسمت نیز به چهار مشعل مجهز است که در شرایط نرمال دو عدد از آنها در مدار است.
از این تکنولوژی در کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد هم استفاده شده است. در این نوشته، فرایند ذوب کنسانتره مس در این کارخانه در کوره های فلش توضیح داده شده است ولی قبل از آن، به معرفی این کارخانه می پردازیم.
کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد در ۳۰ کیلومتری شرق شهرستان شهر بابک، ۸۰ کیلومتری معدن مس میدوک و در فاصله ۲۰۰ کیلومتری غرب استان کرمان با زیربنای ۶۰۵۱۷ مترمربع (مساحت کلی ۱۰۰ هکتار) احداث شده است. عملیات اجرایی این کارخانه در سه ماهه اول سال ۱۳۷۸ به منظور بهره‌گیری از تکنولوژی ذوب فلش و با هدف تولید سالانه ۸۰ هزار تن مس آندی با خلوص ۹۹/۴ درصد از کنسانتره مس، آغاز شد و در سه ماهه دوم سال ۱۳۸۳ به بهره‌برداری رسید.
میزان سرمایه‌گذاری ریالی و ارزی این کارخانه به ترتیب حدود ۱۳۰۰ میلیارد ریال و ۱۱۰ میلیون دلار است.
تامین کنندگان اصلی تجهیزات خارجی کارخانه؛ شرکت‌های NFC چین (کوره فلش- کوره خشک‌کن- کنورترها- سیستم ابزار دقیق- سیستم جمع‌آوری غبار و سیستم کنترل کامپیوتری) شرکت اتوکمپو فنلاند (چرخ ریخته‌گری و طراحی کوره‌های آندی) برای تجهیزات داخلی، شرکت‌های ماشین‌سازی اراک (ساخت کوره‌های آندی) شرکت آذراب اراک با هکاری شرکت فاسترویلرفنلاند (بویلر بازیافت حرارتی) شرکت سیمان فارس خوزستان و ELEX سوئیس (طراحی و ساخت غبارگیرهای الکترواستاتیک) شرکت ارکان وزین (قسمت انتقال مواد) و شرکت منگان (انبار کنسانتره) هستند. نصب تجهیزات توسط شرکت مپصا و کنسرسیوم شرکت‌های صنایع بتن و سرمایه‌گذاری مس سرچشمه (پیمانکار داخلی) انجام شده است.
فرایند خط تولید کارخانه ذوب خاتون‌آباد
فرآیند ذوب کارخانه خاتون‌آباد مجتمع مس شهر بابک شامل واحدهای انبار کنسانتره، واحد اختلاط و انتقال مواد (Burdening)، خشک‌کن، سیستم جمع‌آوری غبار، کوره فلش FF(Flash furnace)،کوره الکتریکی Electric Furnace)EF)، کنورتر (Converting Furnace)CF، کوره آندی (Refining Furnace)RF و چرخ ریخته‌گری (Casting Wheel)CW است.
خشک‌کن
در روش ذوب فلش رطوبت کنسانتره مس باید کمتر از ۰/۳ درصد باشد، چرا که در قسمت ورودی کوره فلش یعنی برج واکنش (Reaction Shaft)، کنسانتره فقط حدود ۲ ثانیه فرصت دارد تا ذوب شود.
مراحل سه‌گانه خشک کردن:
۱- کوره دوار (Rotary Kiln)
کوره دوار یک استوانه دو جداره افقی و شیب دار است که جداره بیرونی ان از جنس فولاد کربنی، جداره داخلی و تمام تجهیزات آن به علت تماس مستقیم با مواد و گازهای داغ و ممانعت از چسبندگی مواد، از جنس فولاد زنگ نزن انتخاب شدند.
۲- فلافر قفس سنجابی (Squirrel Cage Fluffer)
فلافر در واقع یک روتور دو لایه پره‌دار است که در محفظه‌ای به شکل قفس سنجاب قرار داده شده است. کنسانتره خروجی از کوره دوار پس از ورود به فلافر، در اثر برخورد با پره‌های در حال چرخش آن پودر شده و به سمت بالا (یعنی مرحله سوم خشک کردن) حرکت می‌کند.
۳- لوله خشک‌کن فلش (Flash Drying Pipe)
در این مرحله، کنسانتره پودری شکل حاصل از مرحله قبل در حین عبور از لوله خشک‌کن تشعشعی، بر اثر تبادل حرارتی که با هوای داغ همراه خود دارد، باقیمانده رطوبت خود را از دست داده و رطوبت آن از ۳ درصد به کمتر از ۰/۳ درصد کاهش می‌یابد.
سیستم جمع‌آوری غبار
محصول مراحل سه‌گانه خشک‌کن، غبار به همراه گاز داغ است که در ادامه فرایند باید این غبار بازیابی و به عنوان شارژ به سمت کوه فلش فرستاده شود. برای رسیدن به این هدف دو قسمت در نظر گرفته شده است:
قسمت اول: محفظه ته‌نشینی غبار Dust Settling Chamber) DSC) است
قسمت دوم: سایکلون‌های اولیه (۲ عدد) و سایکلون‌های ثانویه (۴ عدد) است که به صورت سری قرار گرفته‌اند.
در ادامه مسیر غبار باقیمانده در گازهای خروجی از فن‌ها، وارد غبارگیرهای الکترواستاتیکی، ESPها (Electro Static Precipitator) می‌شوند.
کوره فلش
کوره فلش (FF) که برای ذوب کنسانتره مس استفاده می‌شود، از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:
۱- محفظه واکنش Reaction Shaft)R/S): شارژ (FF)، مخلوطی از کنسانتره خشک سولفیدی مس و سیلیس به عنوان کمک ذوب و غبار برگشتی فلش و کنورترها است، که به همراه هوای پیش گرم ۴۵۰ درجه سانتیگراد) و مقدار کمی سوخت (مازوت) و هوای اتمایزینگ (برای پودر کردن سوخت) به وسیله ۴ مشعل نوع VJB (Ventury Jet Burner) از قسمت بالای محفظه واکنش (R/S) وارد آن می‌شود.
۲- ناحیه ته‌نشین‌ساز (Settler): این قسمت از کوره فلش به طول ۲۰/۶ متر و عرض ۷/۵ متر امکان جدایش مواد ذوب شده را بر اساس ختلاف وزن مخصوص به دو فاز مات (Matte) و سرباره (Slag) فراهم می‌کند. به منظور تخلیه مات از کوره فلش، ۶ مجرا در دیواره جنوبی آن و در نزدیکی کف کوره تعبیه شده است، (هر دو مجرا برای شارژ یک پاتیل) همچنین دو مجرا در سمت غربی کوره فلش، امکان خروج پیوسته سرباره را مهیا می‌کنند.
۳- دودکش کوره فلش (Up Take (U/T: در فرایند ذوب کنسانتره مس، حجم زیادی گاز داغ با ناخالصی‌های فلزی و SO2 و غبار تولید می‌شود. در فرایند فلش این محصولات از راه مسیر خروجی که در سمت مقابل محفظه واکنش (R/S) قرار دارد، به بیرون از کوره هدایت می‌شوند.
کوره الکتریکی
یکی از محصولات کوره فلش، سرباره است که به دلیل قابل ملاحظه بودن عیار مس آن (حدود یک درصد) باید پالایش و مس محتوی آن تا حداکثر ممکن بازیابی شود.
کوره الکتریکی ضمن اینکه سرباره را در دمای لازم نگه می‌دارد، یک بستر آرام در مدت زمان کافی نیز فراهم می‌کند تا فازمات محبوس در سرباره ته‌نشین شود، به این ترتیب حدود ۰/۴ درصد مس، معادل ۷/۶ (تن به روز) مات بازیابی می‌شود و نهایتا سرباره‌ای که از کوره الکتریکی تخلیه می‌شود، حداکثر ۰/۶ درصد مس دارد.
سرباره کوره الکتریکی نیز از راه مجرای خروجی خود، به صورت سرریز (Over Flow) تخلیه می‌شود و بلافاصله با آب پرفشار (۲۰۰ کیلوپاسکال) تماس پیدا می‌کند و در انتها به صورت دانه‌های‌ریزی در می‌آید که اصطلاحا گرانوله نامیده می‌شوند.
ظرفیت کوره الکتریکی به اندازه‌ای است که گنجایش تمام سرباره تولیدی فلش ۳۳۰ (تن بر روز) به همراه مصرف روزانه، ۴ تن کک متالورژیکی (به عنوان عامل احیاء کننده مس اکسیدی محبوس در سرباره FF و جبران کننده افت حرارتی EF) و ۵ تن مواد سرد را داراست.
کنورتر
کنورتر در واقع نوعی مبدل است که عمل تبدیل مات به مس بلیستر (Blister) را انجام می‌دهد.
برای فرآوری بلیستر، ۲ مرحله دمش هوا بر روی مات صورت می‌پذیرد:
مرحله اول دمش سرباره (Slag Blowing) نام دارد که به منظور حذف کامل سولفید آهن از مات و تشکیل سرباره انجام می‌شود. سرباره حاصل، دارای درصد قابل توجهی مس است (طبق طرح ۴/۵ درصد) که از راه فلوتاسیون قابل ارزیابی است.
پس از تخلیه سرباره حاصل، فقط مذاب سفید رنگ Cu2S یا به اصطلاح مات سفید (White Matte) در کنورتر باقی می‌ماند.
مرحله دوم، دمش مس (Copper Blowing) است که با هدف اکسیداسیون سولفید مس (Cu2S) و تبدیل آن به مس بلیستر و گاز دی اکسید گوگرد انجام می‌گیرد.
در کارخانه ذوب مس خاتون آباد، ۳ عدد کنورتر از نوع پیرس- اسمیت (PS) نصب شده که ۲ نوع آن به صورت سیکلی کار می‌کنند و دیگری تحت تعمیرات است. طول هر کنورتر ۱۰ متر و قطر داخلی آن ۴ متر بوده و دارای ۵۰ عدد تویر (Tuyere) به منظور دمش هوا و یک دستگاه پانچ برای بازکردن تویرهای بسته شده توسط مذاب است.
کوره آندی
محصول مرحله کنورتر، مس بلیستر (باحداقل عیار ۹۸/۵درصد) است که در کوره آندی تصفیه حرارتی می‌شود تا با از دست دادن ۰/۱ درصد گوگرد باقیمانده خود برای ریخته‌گری مهیا شود.
در ذوب مس خاتون‌آباد از دو کوره آندی به شکل استوانه، با طول ۱۰ متر و قطر داخلی ۴/۲ متر و ظرفیت ۳۲۰ تن در هر سیکل استفاده می‌شود. هر کدام از کوره‌ها مجهز به یک مشعل گازی، یک روزنه برای نمونه‌گیری و ۲ عدد تویر برای دمش هوا و سپس دمش گاز هستند.
به منظور رعایت مسائل زیست محیطی، گازهای خروجی ازهر کوره آندی به سمت محفظه‌ای به نام (Incinerator) هدایت می‌شود تا در ان محفظه با دمش هوای رقیق کننده دمای گازها تا حد قابل قبولی کاهش یافته و شرایط احتراق کامل آنها فراهم شود.
چرخ ریخته‌گری
چرخ ریخته‌گری آخرین مرحله از فرایند ذوب است. چرخ ریخته‌گری نصب شده در کارخانه ذوب خاتون آباد، دوقلو و از نوع M16 با مجموع ۳۲ قالب (هرچرخ، ۱۶ قالب) و ظرفیت ریخته‌گری ۸۵ تن بر ساعت است در انتها آندها (در دسته‌های حداکثر ۱۰ تایی) توسط لیفتراک برداشته شده و به محوطه مجاز برای آرایش‌بندی و بازرسی نهایی منتقل می‌شوند، و از آنجا برای تصفیه الکترولیتی و تولید کاتد به پالایشگاه حمل می‌شوند.
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.