خوردگی یك واكنش شیمیایی و یا الكتروشیمیایی مخرب بین سطح فلز یا آلیاژ و محیط اطراف آن است که موجب انهدام، فساد، تغییر و یا دگرگونی در خواص و ویژگی های مواد (به ویژه فلزات) می شود. با توجه به اینكه از لحاظ ترمودینامیكی مواد اكسید شده نسبت به مواد خالص در سطح پایین تری از انرژی قرار دارند، بنابراین تمایل رسیدن به سطح انرژی پایین تر سبب اكسید (خورده) شدن فلز می شود. با این توضیح میتوان گفت كه هیچ گاه نمی توان به طور كامل از خوردگی جلوگیری نمود، بلكه باید به نحوی میزان خوردگی را به حد قابل قبول رسانید. خوردگی سبب به وجود آمدن زیانهای فراوانی در كارایی سیستم های مختلف می شود و علاوه بر خسارت های جانی، از نظر اقتصادی نیز خسارت های فراوانی ایجاد می نماید.
خوردگی را میتوان از نظر الكتروشیمیایی و اکسیداسیون طبقهبندی و مورد بررسی قرار داد. به طور كلی هر واكنشی را كه بتوان به دو واكنش جداگانه آندی و كاتدی تقسیم نمود، واكنش الكتروشیمیایی مینامند. از دیدگاه الکتروشیمیایی برای انجام واكنش خوردگی چهار عامل آند (قسمتی كه الكترون تولید مینماید و یا به عبارت دیگر اكسید میشود)، كاتد (قسمتی از فلز كه الكترون میگیرد و یا واكنش احیا در آن صورت میگیرد)، سیم (اتصال الکتریکی برای انتقال الکترون بین آند و کاتد) و در نهایت الكترولیت (مكانی برای برقراری اتصال یونی بین آند و كاتد) لازم میباشد. در حقیقت باید بین آند و كاتد هم اتصال الكتریكی (برای مبادله الكترون) و هم اتصال الكترولیتی (برای مبادله یون) برقرار باشد. با از بین بردن هر كدام از این اتصالات واكنش خوردگی نیز متوقف می شود.
در اكسيداسيون اما الكتروليت گاز است و يون ها پس از كنده شدن از الكترود، همان جا روی سطح رسوب می كنند و يك پوسته تشكيل می شود. این پوسته اگر متراكم و چسبنده باشد خود يك مانع در برابر خوردگی است، چرا كه يون ها برای ادامه اكسيداسيون بايد از ميان اين پوسته عبور كنند. در دمای بالا اين عمل به دليل سرعت نفوذ بالا بهتر انجام میشود ولی در دمای پايين عملاً متوقف می شود.
توجه به پدیده خوردگی و بررسی مشکلات و ارزیابی خسارت های ناشی از آن، از جنبه های اقتصادی، ایمنی، کاهش ضایعات و حفظ منابع زیست محیطی، خوردگی مواد و روش های کنترل یا پیشگیری از آن را از اهمیت زیادی برخوردار ساخته است. بر همین اساس، آموزش و تربیت متخصصان و کارشناسانی با عنوان مهندس خوردگی به منظور شناخت پدیده خوردگی و اصول و مبانی آن، شناخت رفتار انواع مواد (به ویژه فلزات) در محیط های مختلف و در نهایت شناخت و به کارگیری روش های کنترل خوردگی و حفاظت از مواد به منظور کاستن از خسارت ها و هزینه های خوردگی، بسیار مورد توجه بوده است. روش های زیادی برای کنترل خوردگی معرفی شده و وجود دارد. اساس و پایه انتخاب هر یک از این روش ها، ارزیابی فاکتورهای اقتصادی است. خوردگی اساساً مساله ای اقتصادی و مرتبط با هزینه ها است. به همین دلیل، طراح باید نحوه ی محاسبه هزینه های سالانه مربوط به روش های مختلف کنترل خوردگی را بداند.
مهم ترین و معمولی ترین روش های کنترل خوردگی عبارتند از:
- انتخاب صحیح مواد
- رعایت الزامات پیشگیری از خوردگی در طراحی قطعات و تجهیزات (برای مثال حتی الامکان از تماس الکتریکی فلزات غیر همجنس جلوگیری شود تا خوردگی گالوانیکی بوجود نیاید، یا برای شرایطی که سیال با فلز برخورد می کند، ضخامت بیشتری از فلز در نظر گرفته شود و یا مخازن و محفظه ها طوری طراحی شود که به سهولت قابل تخلیه و تمیز کردن باشند و از باقی ماندن محلول در کف مخزن هنگام تخلیه جلوگیری شود.)
- حفاظت کاتدی و آندی
- به کارگیری رنگ و پوشش
- به کارگیری ممانعت کننده ها
از آنجا كه مشكلات خوردگی موجود در واحدهای صنعتی عمدتاً باقیمانده از زمان طراحی می باشـد، كـه غالباً بهدليل ناآشنایی و يا عدم اطلاعات كافی طراحان از دانش خوردگی اسـت، لـذا مهـم تـرين و حـساس ترين مرحله در کنترل خوردگی، پيش بيني و ارزيابی مسائل خوردگی در حین طراحی، انتخاب مواد مناسب و اجراي تمهيدات لازم در مرحلـه طراحی و ساخت دستگاه ها و واحدهای عملياتی است. مارس فونتانا استاد برجسته علم خوردگی می گوید: “تمامی انهدام های خوردگی حقیقتاً از بی دقتی در استفاده از قطعات توسط استفاده کننده یا انتخاب ضعیف مواد یا توسط طراحی ناشی می شود”.
+ کتاب CASTI Corrosion Control
کتاب “کنترل خوردگی” از انتشارات CASTI کانادا و نوشته Samuel A.Bradford، استاد دانشگاه آلبرتا، یکی از مفیدترین منابع برای آشنایی با پدیده خوردگی و روشهای مقابله با آن میباشد. هدف از این کتاب آموزش مهندسان و تکنسین های خوردگی برای مواجهه و کنترل خوردگی است. نسخه اولیه این کتاب در سال ۱۹۹۳ و توسط انتشارات Van Nostranol Reinhold منتشر گردید. در این نسخه، مفاهیم پایه خوردگی، تئوریهای خوردگی، انواع سلولهای خوردگی و روشهای کنترل خوردگی مورد بحث قرار گرفته اند. نسخه دوم کتاب در سال ۲۰۰۲ و با تکیه بر تجربیات نویسنده به چاپ رسید. این کتاب به توضیح و تقسیمبندی ساده ای از خوردگی پرداخته و خوردگی را در قالب پنج واکنش بیان کرده است. مطالب این کتاب از طریق تصاویر، دیاگرامها و جدول های متعدد به سادگی ارئه شده است. به عنوان مثال نظریههای خوردگی به دور از پیچیدگی و هرگونه روابط ریاضی توضیح داده شدهاند.
موضوع خوردگی و اکسیداسیون دما بالا محور اصلی نسخه دوم کتاب میباشد. در آغاز کتاب، نویسنده اشاره کوچکی به مفاهیم خوردگی داشته و سپس وارد مبحث خوردگی در مواد و سلولهای الکتروشیمیایی میشود. از نکات مثبت کتاب، تفکیک انواع خوردگی با آثار آنها از طریق تصویرهای تجربی میباشد. همچنین در این کتاب توضیحاتی نیز در مورد شناسایی مواد و کاربرد آن ها در محیط های خورنده ارائه شده است. انجمن بین المللی مهندسین خوردگی (NACE) این کتاب را مرجعی مفید برای بررسی مکانیزم های خوردگی و راه های مقابله با آن معرفی کرده است.
مطالب این کتاب در ۱۵ فصل و به ترتیب زیر ارائه شده است:
- مقدمه ای بر خوردگی
- نظریه پایه خوردگی
- نظریه الکتروشیمیایی خوردگی
- سلول های متالورژیکی
- سلول های محیطی
- خوردگی ناشی از تنش
- خوردگی در محیط های معمول
- ارزیابی خوردگی و آنالیز شکست
- انتخاب مواد
- پوشش های محافظ
- ممانعت کننده های خوردگی
- حفاظت آندی و کاتدی
- طراحی برای خوردگی
- اکسیداسیون و واکنش های فلز با گاز
- کنترل اکسیداسیون
از دیگر ویژگی های بارز این کتاب به استفاده از ضرب المثل ها و نمونه های طنز گونه برای بیان موضوعات می توان اشاره کرد. همچنین در پایان هر فصل مسائلی کاربردی در مورد آن فصل ارائه شده است.
علاقمندان و کاربران محترم وب سایت عصر مواد می توانند کتاب کنترل خوردگی را از لینک زیر در عصر مواد دریافت نمایند:
CASTI Corrosion Control
فرمت: PDF
تعداد صفحه: ۴۸۲
زبان: انگلیسی
حجم: ۱٫۶ مگابایت
لینک دانلود:
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.