برخی نام ها و نشان های تجاری هستند که تنها در خاطرات ما جا خوش کرده اند و دیگر نشانی از آن ها در بازار و داخل فروشگاه ها نیست. ارج و آزمایش از مشهورترین برندهایی هستند که به این حال و روز افتاده و تنها در خاطره ها مانده اند. گزارشگر روزنامه خراسان در نوشته ای که در این روزنامه به چاپ رسیده است، سراغ چند نام تجاری معروف رفته است تا ببیند چه بر سرشان آمده و سرنوشت آن برند و محصولاتش چه شده است؟ از ارج بگیرید تا آزمایش و پارسالکتریک، تولیپرس و … . البته در بین برندهایی که در تاریخ محو شدند، نام هایی هم وجود دارد که گفته می شود خوشبختانه بعد از سال ها رکود و نداشتن فعالیت، دوباره تولید را از سر گرفته اند که امیدواریم فقط در حد خبر روی کاغذ نباشد.
قدیمی ترین تولیدکننده لوازم خانگی ایران
نام برند: ارج
“ارج؛ نامی که می شناسید و به آن اطمینان دارید” تبلیغی بود که شاید هنوز در گوش خیلی ها مانده باشد. ارج یک سازنده بزرگ محصولات لوازم خانگی در کشور بود. این شرکت از سال ۱۳۱۶ با هشت کارگر ساده مشغول تولید شد و با قدمتی ۷۹ ساله، قدیمی ترین سازنده لوازم خانگی ایران لقب گرفت.
در آغاز، کارهای آهنگری، ریختهگری و جوشکاری انجام می داد و همچنین صندلیهای تاشو نیز تولید میکرد. در دهه ۱۳۵۰ فعالیتش گسترش یافت و به تولید لوازم خانگی از جمله یخچال، بخاری، ماشین لباس شویی و کولر نیز روی آورد.
انتخاب نام ارج برای قدیمی ترین تولید کننده لوازم خانگی ایران، علاوه بر اینکه از اول نام خانوادگی خلیل ارجمند، بنیانگذارش گرفته شده بود، اختصار سه واژه آهنگری، ریختهگری و جوشکاری است.
کارخانه ارج با شروع نهضت صنعتی شدن شروع به تولید یخچال برقی کرد. تولید یخچال در سال ۱۳۴۱ کاملاً تصادفی رخ داد. در مسافرتی که مدیر شرکت به دانمارک کرد هدفش بازدید از کارخانه ای برای تولید ظرفشویی بود و به توافق نهایی هم نزدیک شده بودند اما با بازدید از کارخانه یخچال سازی نظرش عوض شد و ساخت یخچال را آغاز کرد. یک سال بعد آبگرمکن برقی ۵۰ گالنیِ ساخت ارج به بازار آمد. تولید آن توسط ارج به توسعه بهداشت شخصی مردم و افول خزینه و حمام های عمومی که عامل شیوع بیماری ها بود کمک شایانی کرد. طی واگذاری ها، این کارخانه و دارایی های آن که به گفته هاشمی (مدیر کل دفتر صنایع فلزی و لوازم خانگی وزارت صنعت) فقط زمین و سوله کارخانه بود، واگذار شد.
گفته میشود این شرکت در دهه ۷۰ با یک اختلاس ۲۰ میلیارد تومانی هم مواجه شد. در پی مشکلات مالی، کارخانه ارج رو به سقوط گذاشت تا سرانجام در روز ۲۴ خرداد ۱۳۹۵ با پلمب قضایی انبار ارج، پس از ۷۹ سال به طوررسمی تعطیل شد. گفته می شود شرکت ارج بعد از واگذاری در حال مذاکره با تولیدکنندگان لوازم خانگی خارجی برای شروع مجدد تولید است.
افول گرما و سرمای ایرانی
نام برند: آزمایش
شاید یادتان هست: “آزمایش سربلند از هر آزمایش”، تبلیغی بود که آزمایش می کرد. کارخانه آزمایش در سال ۱۳۳۷ بنا شد. هنوز هم در خانه بسیاری از ایرانی ها حداقل یک محصول از کارخانه آزمایش وجود دارد، محصولات کارخانه ای که روزگاری به واسطه تولید وسایل گرمایشی و سرمایشی و به دلیل ایرانی بودن و تولید داخل کشور، با استقبال زیادی همراه بودند.
آزمایش که توسط محسن آزمایش بنیان گذاشته شد، در ابتدا کارگاهی برای ساختن صندلی، مبل و آبکاری فلزات بود. روزگاری که گازکشی ها در تهران و چند شهر دیگر پا گرفته بود و بخاری های کپسولی در بورس بودند، آزمایش نیز به سرعت مدل های متنوع خود را به بازار عرضه می کرد. بخاری، کولر و یخچال که از عمده تولیدات آزمایش به شمار می رفتند در آن روزها حرف اول را در هر خانه ای می زدند و فروش قابل توجهی داشتند.
بسیاری از کارشناسان و فعالان صنعت لوازم خانگی بر این باورند که یکی از دلایل افول آزمایش، نبود مدیریت مناسب این شرکت بود، چرا که نه تنها آمار بلکه سرمایه این شرکت نیز گویای توانایی تولید محصولات ایرانی است. سرمایه این شرکت که در روزهای ابتدای کارش ۳۰ میلیون ریال بود، پس از ۱۰ سال به ۲۰۰ میلیون تومان افزایش یافت و روزهای شکوفایی آزمایش رقم خورد.
هنگامی که مدیریت این شرکت، رشد و توسعه آزمایش را به چشم دید، با پیش بینی تولید سالانه یک میلیارد ریال، زمینی به مساحت ۱۸۵ هزار متر در کیلومتر ۱۰ جاده آبعلی، سه راه آزمایش خریداری و کارخانه ای دیگر بنا کرد. این بار محصولات نسبت به گذشته با تنوع بیشتری همراه بود، چندین نوع یخچال، کولر، آب گرمکن، تختخواب فلزی، بخاری و اجاق گاز نیز در کنار محصولات قبلی افزوده شد، اما فروش دیگر مانند گذشته نبود. فعالیت های تولیدی شرکت تا اوایل سال ۱۳۸۰ تا حدی رونق داشت و کالاهای جدیدی مانند یخچال سایدبایساید و فریزر بدون برفک به محصولات شرکت اضافه شد، اما بازار محصولات خارجی با این برند ایرانی یار نبود و آزمایش را به تعطیلی کشاند.
در همین سال ها مجموعه آزمایش از طریق بورس به بخش خصوصی واگذار شد. در سال ۱۳۸۸ به دلیل بدهی های فراوان، تعداد کارکنان واحد مرودشت آزمایش، از ۱۴۰۰ نفر به ۱۶۰ نفر کاهش یافت و کارخانه به حالت نیمه تعطیل درآمد. اما اکنون خبری از تولید کارخانه آزمایش نیست، چرا که متاسفانه دیگر برند ایرانی آزمایش در میان تعداد زیادی از محصولات لوازم خانگی مرده است و آزمایش علیرغم شعاری که داشت، از آخرین آزمایش خود سربلند بیرون نیامد.
از باتری قلمی تا لپ تاپی که تولید نشد
نام برند: پارس الکتریک
زمانی در خانه هر ایرانی حداقل یک محصول پارس وجود داشت. از تلویزیون های سیاه و سفید نقلی اش گرفته تا باتری هایی که قدیمی ها به آن قوه می گفتند! کارخانه های پارس توشیبا، پارس شهاب، پارس الکتریک، باتری پارس، لوازم خانگی پارس و چندین واحد صنعتی دیگر توسط محمدهاشم برخوردار از سال ۱۳۴۱ بنیانگذاری شدند تا هشت هزار نفر در این کارخانه ها مشغول کار شوند.
این مجموعه بعداً دولتی شد و تحت نظر سازمان صنایع ملی ایران به فعالیت خود ادامه داد. پارس الکتریک به عنوان یکی از زیرمجموعه های تامین اجتماعی در سال ۱۳۷۱ به فعالیت خود ادامه داد. از بین شرکای تجاری این شرکت تنها گروندیگ آلمان که در بین برندهای صوتی و تصویری برند درجه سوم اروپا به شمار می آمد، با این شرکت همکاری اش را ادامه داد. گروندیگ چند سال پیش برای همیشه تعطیل شد و پارس الکتریک نتوانست این برند را خریداری و به نام خود ثبت کند. از این رو برای تولید تلویزیون دست نیاز خود را به سمت کارخانه های کرهای دراز کرد تا با یکی از قدیمی ترین برندهای صوتی و تصویری آسیا همکاری کند.
پارس الکتریک در حالی که می رفت علاوه بر تولید تلویزیون های السیدی، لپ تاپ ایرانی را هم وارد بازار کند، با تغییر ناگهانی مدیرعاملش مواجه شد تا مثل چند برند دیگر با آینده ای نامعلوم روبهرو شود. کارخانجات پارس الکتریک سال ها متروکه مانده بود ولی گویا مدتی است دوباره فعالیتش را از سر گرفته است.
شیرهای دوقلوی خسته از واردات
نام برند: کفش بلّا
اگر سن و سالی از شما گذشته باشد و دوران جوانی را پشت سر گذاشته باشید، حتماً شمایل دو شیر که یک آرم بلا را در بر گرفته اند به یاد دارید. کفش بلّا، به نوعی دومین برند معروف کفش ایرانی بود، پس از کفش ملی. رقابت این دو کفش و در بازه ای، کفش وین، زبانزد خریداران کفش در ایران بود.
کفش بلا، تولدش را وامدار خانواده عمیدحضور است. پدر و پسرانی که از کاشان به تهران کوچ و پس از مدتی با خرید یک زیرپله در بازار، فروش کیف و کفش را آغاز کردند. همین موضوع مقدمه ای شد تا خشت اول بنای “بلا” را بگذارند.
سیستم توزیع به تدریج کفش بلا را از تولید و تجارت ملی مبدل به یک شرکت بزرگ برای برندسازی و مارکتینگ صنعتی در ابعاد ملی کرد. تولیدات بلا کفش های مختلفی مثل پوتین، کفش های مجلسی، ورزشی و دمپایی را در بر می گرفت.
با وقوع جنگ تحمیلی و مشکلات اقتصادی و نابه سامانی مالکان این برند، بلّا در مسیر نزولی قرار گرفت. پس از مدتی به دلایل مختلف از قبیل رکود بازار، واردات کفش های بی کیفیت و ارزان خارجی و مدیریت ناموفق، بلا نیز به سرنوشت دیگر برندهای خاطره انگیزی که از بین رفتند، مبتلا شد. خط تولید این کارخانه، قطعه قطعه و به بخش خصوصی واگذار شد.
مدیریت این برند اکنون در دست یک بانک است به طوری که تنها با استفاده از فروشگاه های بلا در کل کشور کفش هایی را از دیگر تولیدکنندگان عرضه می کند. این سرنوشت تا بیخ گوش کفش ملی هم نزدیک شد ولی خوشبختانه به طور کامل این دیگر برند محبوب را از پا درنیاورد. بلایی که بر سر کفش وین، سومین تولیدی بزرگ دوران دور صنعت کفش ایران آمد.
سرگذشت تلخ یک چرخه ریسندگی
نام برند: نساجی مازندران
در کنار فروشگاه های کفش ملی، فروشگاه های نساجی مازندران حتی در دورافتاده ترین شهرستان های کشور نمایندگی داشت. اگرچه هنوز فروشگاه های کفش ملی و بلا در شهرستان ها زنده مانده اند اما نمایندگی های فروش نساجی مازندران و حتی تابلوی سردر آن مغازه ها تقریباً از بین رفته اند.
کارخانه نساجی قائمشهر که با نام نساجی مازندران هم شناخته می شود، از نخستین واحدهای صنعتی بزرگ کشور محسوب می شد که کلنگ آن در سال ۱۳۰۷ به زمین زده شد و سال ۱۳۱۳ به بهره برداری رسید. بعدها تعداد کارخانه نساجی در قائمشهر به سه واحد رسید تا چرخه ریسندگی کامل شود.
نساجی مازندران به غیر از فروشگاهی ۱۰۰ متری در قائمشهر، شعبه دیگری در کشور نداشت. نساجی مازندران از سه کارخانه تشکیل شده بود. در شماره یک واحد چیت سازی بود. در شماره دو منسوجات پرده ای، ملحفه ای، پیراهنی، فاستونی و … به تولید می رسید و کارخانه شماره سه که در سال ۱۳۵۶ از محل سرمایه شرکت و با مشارکت بانک صنعت و معدن به بهره برداری رسید، برای تولید نخ و منسوجات نخی و مصنوعی به کار گرفته شد.
نساجی مازندران، قائمشهر را تبدیل به شهری بزرگ کرد تا به غیر از مازندرانی ها کارگرانی از سراسر کشور به این شهرستان هجوم آورند و به برکت وجود این کارخانه کسب روزی کنند. گذشت زمان و تغییراتی از کاهش کشت پنبه در مازندران گرفته تا فرسودگی ماشین آلات و سنگینی بوروکراسی ناشی از مالکیت دولتی سبب شد تا مشکلات کارخانه های نساجی از سال ۷۲ با واگذاری آن به یک بانک بیرونی پیدا کند.
مشکلات واحدهای باقی مانده نساجی قائمشهر از دهه ۸۰ با واگذاری های مختلف و نسخه هایی که با تغییر هر دولت، وزیر و استاندار پیچیده می شد، به کلاف سردرگم تبدیل شد. روند حرکت تولیدی در نساجی مازندران به گونه ای بود که با فرسودگی ماشین آلات، بخش های مختلف این سه کارخانه تعطیل شد.
هر چند سال گذشته خبرهایی منتشر شد مبنی بر حمایت های دولتی و نهادها از این کارخانه ها تا دوباره به روزهای اوجشان بازگردند و مدیر عامل نساجی هم در مصاحبه با ایرنا خبر از روغن کاری چرخ های این کارخانه داد، ولی با مراجعه به وب سایت شرکت متوجه می شویم که از زمستان سال گذشته هنوز به روز نشده و خبری از محصولاتش در بازار نیست.
نشانه پاکیزگی که دیگر نیست
نام برند: تولی پرس
یکی از معروف ترین آگهی هایی که سال ها پیش در رادیو و مخصوصاً تلویزیون به طور مداوم پخش می شد، مربوط به محصولات شرکت تولی پرس بود.
شرکت تولید دارو با تاسیس واحدی با نام واحد دترجنت، پودر لباس شویی “دریا” را در سال ۱۳۴۳ تولید و اولین محموله از آن با عنوان “کاروان دریا” را روانه بازار کرد. با گسترش تقاضای بازار و لزوم افزایش ظرفیت تولید و تنوع محصولات شوینده، واحد دترجنت تولید دارو، با عنوان شرکت تولی پرس با ظرفیت سالانه ۷۵ هزار تن انواع پودر لباس شویی، به ثبت رسید و در سال ۱۳۵۲ به شهر صنعتی البرز در قزوین، انتقال یافت و با تولید محصولاتی از جمله پودر لباس شویی دریا و تک، پودر ماشین لباس شویی شوما، مایع ظرف شویی جام و آبشار، مایع نرمکننده لباس هاله و سفیدکننده زدا، شروع به فعالیت کرد.
در ابتدای دهه ۶۰ و متعاقب تقاضای بالای بازار، شرکت تولی پرس اقدام به افزایش ظرفیت کرد و در سال ۱۳۷۹ از سهامی خاص، به سهامی عام تبدیل شد. کارخانه تولی پرس از ۲۷ مرداد ۹۷ به دلیل مشکل در تهیه مواد اولیه تعطیل شد. پس از آن کارخانه در ۱۴ مهر ۱۳۹۷ بازگشایی شده بود که در ۲۸ مهر، تعطیلی دوباره آن اعلام شد.
سال گذشته خانم زرآبادی نماینده مردم قزوین، آبیک و البرز در مجلس در گفتوگو با خبرگزاری خانه ملت درباره وضعیت شرکت تولی پرس، گفته بود: “شرکت تولی پرس تولید کننده و توزیع کننده مواد شیمیایی، دارویی و آرایشی است که تا پایان سال مالی ۱۳۸۹ متعلق به گروه سرمایه گذاری البرز بوده و در سال مالی ۱۳۹۰ به بخش خصوصی واگذار شد. در شهریور ۹۷ شرکت تولی پرس اعلام کرد به دلیل نداشتن مواد اولیه، کارخانه تعطیل می شود. پس از بازدید انجام گرفته مشخص شد مواد اولیه به میزان کافی در کارخانه موجود است و شرایط شرکت نیازی به اورهال ندارد، اما خطوط تولید به حال خود رها شده است. پس از دو هفته تعطیلی کارخانه، موضوع تعطیلی تولی پرس مجدد مطرح شد. شرکت تولی پرس پس از واگذاری با مشکلات بسیار روبهرو شد اما به دلیل استفاده از نام تجاری این مشکلات آشکار نشد”.
با توجه به وب سایت شرکت، تولی پرس هنوز فعال است و تکذیبیه تعطیلی هم در آن قرار گرفته ولی هم سایت مشکل بارگذاری دارد و هم مثل گذشته خبری از محصولات آن در بازار نیست.
برخی نوشته های مرتبط:
- برند چیست؟
- ۲۴ درس از زندگی و تجارت ایلان ماسک
- آشنایی با شرکت های دانش بنیان و ویژگیهای آن
- استارتاپ چیست؟ تفاوت استارت آپ با کسب و کار؟ چگونه استارتاپ بسازیم؟
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.