ده کتابی که یک مهندس متالورژی باید بخواند – قسمت دوم

مهندسان متالورژی به خصوص فارغ التحصیلانی که تازه وارد بازار کار شده یا به دنبال کار هستند، لازم است که علاوه بر اطلاعات دانشگاهی، اطلاعات کاربردی مناسبی هم کسب نمایند. با وجود اینکه بدون اشتغال به کار در واحدهای صنعتی، اطلاعات کاربردی و مهارتی زیادی کسب نمی شود، مطالعه و یادگیری مطالب برخی کتاب های ارزشمند، کمک زیادی به کسب حداقل هایی از این اطلاعات کاربردی می کند. عصر مواد در این مطلب دو قسمتی، ده کتابی را که یک مهندس متالورژی برای موفقیت در بازار کار باید بخواند، معرفی کرده است. البته ده کتاب عنوان این مطلب است و در کنار معرفی ده کتاب، کتاب های دیگری نیز معرفی شده است تا مورد استفاده دانشجویان و فارغ التحصیلان مهندسی متالورژی و زمینه های کاری مرتبط قرار بگیرد. در قسمت اول این مطلب، پنج کتاب برای مهندسان متالورژی معرفی شد. در این قسمت هم پنج کتاب دیگری که یک مهندس متالورژی برای موفقیت در بازار کار باید بخواند، معرفی می شود.

۶- اصول ریخته گری، نوشته ی دکتر جلال حجازی، از انتشارات دانشگاه علم و صنعت

اگر نمی توانید از جلد ۱۵ هندبوک ASM با موضوع ریخته گری استفاده کنید، کتاب “اصول ریخته گری” دکتر جلال حجازی از انتشارات دانشگاه علم و صنعت یک کتاب پایه ی مختصر و مفید برای آشنایی با اصول متالورژیکی و تکنیکی ریخته گری است. علاوه بر آن، کتاب “انجماد و اصول متالورژیکی ریخته گری” دکتر حجازی عزیز و دوست داشتنی نیز توصیه می شود. اگر نیاز به اطلاعات بیشتر و تخصصی تر از ریخته گری دارید، کتاب دو جلدی “ریخته گری پیشرفته” ی پروفسور جان کمبل با ترجمه ی دکتر محمد علی بوترابی و مهندس صابر بالی از انتشارات دانشگاه علم و صنعت یک پیشنهاد مطمئن و بسیار بجایی است. پیشنهاد می کنم کتاب کمبل را حتماً یک بار بخوانید، اگر نمی توانید لااقل یک بار ورق بزنید و اگر آن را هم نمی توانید، لطف کنید سراغ ریخته گری نروید!! یک کتاب مناسب دیگر در زمینه ی ریخته گری، کتاب شش جلدی و حدود هزار صفحه ای “اصول ریخته گری فلزات” با ترجمه ی مهندس ناصر مهاجرانی است که در اوایل دهه ۶۰ شمسی در موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی ذوقی تهیه شده و شاید اکنون کمیاب هم باشد. اگر توانستید این کتاب را از کتابخانه ی دانشگاه ها یا حتی کتاب فروشی ها تهیه کنید، مطمئن باشید که به یک گنجینه ی ارزشمندی برای ریخته گری برخی فلزات پر کاربرد دست یافته اید. دکتر حجازی یک کتاب دیگری هم برای “ریخته گری فلزات غیر آهنی” دارد که پیشنهاد می شود آن را هم تهیه و استفاده کنید. در پایان، اگر بهتان بر نمی خورد باز می خواهم از کتاب های درسی فنی و حرفه ای و کاردانش برایتان معرفی کنم. تکنولوژی و کارگاه ریخته گری، اصول تکنولوژی ریخته گری، اصول متالورژی ریخته گری و … از جمله منابع عالی، ساده، روان و کاربردی ریخته گری هستند. فراموش نکرده اید که در سادگی لذت و قدرتی است که در پیچیدگی نیست!

۷- آشنایی با فرایندهای ساخت و تولید، نوشته ی مهندس حجت ا… عالی

یک مهندس متالورژی باید یک آشنایی اولیه و عمومی با فرایندها و خطوط ساخت و تولید و شناختی از انواع روش های ریخته گری، جوشکاری، لحیم کاری، آهنگری، نورد، اکستروژن، کشش عمیق، خمکاری، متالورژی پودر، تراشکاری، فرزکاری، خانکشی، سوراخ کاری، سنگ زنی، ورق کاری و … داشته باشد، در غیر این صورت یک مهندس معمولی در رده ی زیر متوسط خواهد بود. این اطلاعات را می توانید از کتاب مهندس عالی به دست بیاورید. اگر کتاب مفصل تر و جامع تری می خواهید، کتاب چهار جلدی “مواد و فرایندهای تولید” از ارنست پل دگارمو و همکاران با ترجمه ی دکتر علی حائریان اردکانی و همکاران ایشان، می تواند کتاب مناسبی باشد. دروغ چرا، من خود این کتاب را نخوانده ام و علت اینکه آن را در سر تیتر جایگزین کتاب مهندس عالی نکردم، تنها آن است که این چهار جلد کتاب را در دسترس خود نداشته ام و حتی ورق هم نزده ام! پس شناختی نسبت به محتوای کتاب و قلم آن ندارم. شاید بپرسید “شما که این کتاب را نخوانده و حتی ورق نزده اید، غلط می کنید (یه دور از جانی هم بگید، لطفاً!) آن را به ما معرفی می کنید!!”، خواهش می کنم آرام باشید و به من حق بدهید. دکتر علی حائریان اردکانی نام کوچکی نیست. نام این استاد پیشکسوت و بزرگ دانشگاه فردوسی مشهد، هر مهندس متالورژی را وادار می کند که حداقل کلاه نداشته ی خود را از سر بردارد و به احترام ایشان، کمِ کم چند دقیقه ایستاده کف بزند، حال شما از من توقع دارید کتابی را که نام ایشان بر جلدش نقش بسته، از فهرستمان حذف کنم! حرفش را هم نزنید! من ندیده و نخوانده، کتاب ایشان را در این فهرست قرار می دهم، هر چه بادا باد!

در کنار این کتاب ها، از کتاب فرایندهای فلزکاری تالیف پ. پلوخین ترجمه ی خسرو نادران طحان از مرکز نشر دانشگاهی هم غافل نشوید، مطالب غنی تری نسبت به کتاب مهندس عالی دارد. چند فصل از کتاب معروف “متالورژی مکانیکی” جورج ای. دیتر نیز به مباحثی از شکل دادن فلزات پرداخته است، مطالعه ی آن را نیز از دست ندهید. علاوه بر همه این ها، “صنعت ورق کاری” کتاب خوبی از مدودیوک با ترجمه ی. یوخنّا از انتشارات علمی و فنی است که از عملیات ساخت، تولید و روش های کار با ورق های فلزی صحبت می کند و می تواند مورد استفاده ی صنعتگران قرار بگیرد. در کنار همه این کتاب ها، باز می خواهم از کتاب های درسی فنی و حرفه ای و کاردانش نام ببرم: کارگاه مکانیک عمومی، فلزکاری و ماشینکاری، فلزکاری ۱ و ۲، تراشکاری ۱ و ۲، اجزاء ماشین، فرز و تکنولوژی وکارگاه تغییر شکل نیم ساخته ۱ و۲٫

یک مطلب درِ گوشی به شما بگویم: اگر می خواهید یک مهندس قابل تری در صنعت باشید، شک نکنید که باید مطالب کتاب ” تکنولوژی وکارگاه تغییر شکل نیم ساخته ۱ و۲″ را بدانید. تولید و کاربرد ورق های فلزی در صنعت، برشکاری، صافکاری، خمکاری، رولکاری، پرسکاری و اتصال ها در صنعت ورقکاری، شناخت و روش تهیه و کاربرد پروفیل های فلزی، تغییر شکل پروفیل ها و لوله ها از جمله مطالب این کتاب دو جلدی ۵۵۰ صفحه ای است. این کتاب غنی و ارزشمند در رشته صنایع فلزی شاخه آموزش فنی و حرفه ای آموزش داده می شود. توصیه می کنم ابتدا این کتاب را از پایگاه کتاب های درسی آموزش و پرورش دانلود کنید و سپس با مراجعه به دستفروش ها یا کتاب فروشی هایی که چاپ قدیم آن را می فروشند، این دو جلد را تهیه کرده و دم دستتان داشته باشید، مطمئن باشید ضرر نمی کنید.

۸- مواد پر کاربرد مهندسی، نوشته ی مهدی نقویان

اگر می خواهید اطلاعات کاملی از مشخصات مکانیکی و فیزیکی، ترکیب شیمیایی، ساختار فازی، قابلیت جوشکاری، کاربرد، عملیات حرارتی، نام تجاری و نام های استانداردی بیش از صد ماده ی پر کاربرد دنیای مهندسی در صنعت کشورمان از میان انواع چدن ها، فولادها، سوپر آلیاژها، برنزها، برنج ها، آلیاژهای آلومینیوم، روی، تیتانیوم، قلع، سرامیک ها، لاستیک ها و پلاستیک ها در اختیار داشته باشید و بی نیاز از مراجعه به انواع استانداردها، کافیست این کتاب دم دستتان باشد! یک مرجع کاربردیِ جمع آوری شده از میان استانداردهای مختلف مواد و دیتاشیت شرکت های بزرگ سازنده. البته این کتاب تا چند ماه آینده راهی بازار می شود! اگر خیلی عجله دارید و می خواهید همین امروز کتابی را در خصوص مواد مهندسی بخوانید، برگردید به ردیف ۱ و البته کتاب های دیگری را هم در خصوص انواع آلیاژها به خصوص آلومینیوم و مس به انتخاب خود به آن ها اضافه کنید.

۹- پلاستیک های صنعتی، نوشته ی تری ال. ریچاردسون و ترجمه ی مهندس مرتضی مضطرزاده و مهندس شیرین خسروی

اگر فکر می کنید کتاب “پلاستیک های صنعتی” به اشتباه در این لیست جای گرفته، با عرض معذرت اشتباه فکر می کنید. اتفاقاً یک مهندس متالورژی، خیلی خیلی نیاز به شناخت و آشنایی با مواد غیر فلزی از جمله پلاستیک ها دارد. جسارت نمی کنم و به جا هم نمی دانم که بگویم: بدون شناخت پلاستیک های صنعتی، مهندس قابلی نخواهید بود، ولی همان طور که به عنوان یک مهندس متالورژی موظف هستید اطلاعات کاملی از مواد فلزی داشته باشید، به قول آ شیخ محرمعلی محله ی پدری ما، “احتیاط واجب” آن است که اطلاعات دست اولی از مواد رو به گسترش صنعتی از جمله پلاستیک ها هم کسب کنید. به خصوص متخصصینی که دستی در انتخاب متریال دارند، حتماً باید پلاستیک ها، الاستومرها، سرامیک ها و کامپوزیت های صنعتی را بشناسند و گرنه مهندس کاملی نیستند و انتخاب درستی نخواهند داشت. کتاب ارزشمند پلاستیک های صنعتی با حمایت سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران ترجمه و در سال ۱۳۷۶ توسط انتشارات یزد به چاپ اول رسیده است. در این کتاب ارزشمند، اطلاعات کاملی در خصوص انواع پلاستیک های صنعتی و روش های تولید آن ها ارائه شده است. در کنار کتاب پلاستیک های صنعتی، می خواهم چند کتاب دیگر هم معرفی کنم ولی بدون توضیح اضافی در خصوص اهمیت آشنایی یک مهندس متالورژی با مطالب مفید آن ها: “آنچه هر مهندسی درباره ی سرامیک ها باید بداند” از سالامون موزیکانت و پژوهشکده صنایع رنگ ایران، “علم و مهندسی سرامیک ها” از دکتر علی نعمتی و موسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف.

۱۰- پوشش دادن فلزات، نوشته ی دکتر محمد قربانی، از انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف

پوشش دادن از روش های تکمیل سطح مواد است که به منظورهای مختلفی از جمله مسائل حفاظتی، تزئینی، بهداشتی و مکانیکی اعمال می شود. مواد با روش های مختلفی پوشش دهی و آماده ی کاربرد نهایی می شوند. یک مهندس متالورژی اگر با این روش ها و اصول آن ها آشنایی داشته باشد، نه یک قدم بلکه چند قدم جلوتر از مهندسانی است که آشنایی چندانی با آن ها ندارد. پس اگر می خواهید قابلیت های خود را افزایش داده و اطلاع کاملی از چند و چون روش های مختلف پوشش دهی مثل گالوانیزه، آبکاری مس، آبکاری نیکل، پوشش کروم، پوشش های نفوذی و تبدیلی، فسفاته و کروماته کردن، آبکاری قلع، کادمیم، نقره، طلا، برنج و برنز، آندایزینگ، آبکاری روی پلاستیک و غیره داشته باشید، توصیه می شود کتاب دو جلدی دکتر قربانی را تهیه و مطالعه فرمایید. در کنار این کتاب ارزشمند، کتاب “مهندسی آبکاری فلزات” از مهندس اسرافیل بشارت و نشر طراح و همچنین کتاب “پوشش کاری الکترولیتی” تالیف برنارد گائیدا و با ترجمه دکتر پروینی احمدی از انتشارات دانشگاه صنعتی سهند نیز کتاب های بسیار مناسب و مفیدی هستند. گائیدا کتاب پوشش کاری الکترولیتی خود را به صورت پرسش و پاسخ تالیف نموده و دکتر پروینی احمدی نیز ترجمه مناسبی از این کتاب پنجاه ساله را تقدیم دانشجویان و مهندسان این صنعت نموده است. اگر در زمینه پوشش ها یا روش های حفاظتی علاقمند یا نیازمند به کتاب های دیگری هستید، پیشنهاد می کنم چند کتاب دیگر را هم مطالعه کنید: کتاب معروف پی بادی در زمینه حفاظت کاتدی از انتشارات NACE که با نام کتاب “کنترل خوردگی خط لوله” توسط دکتر تقی شهرابی فراهانی از اساتید دانشگاه تربیت مدرس، مهندس دانش مسلک و دکتر خضرایی ترجمه شده است، کتاب “شیمی تجربی رنگ” تالیف و ترجمه ی مومن هروی و عظیمی نانوائی که با حمایت شرکت تولیدی صنایع رنگ پارس الوان (هاویلوکس فعلی) در دهه ۶۰ شمسی تدوین شده است، کتاب “شیمی و تکنولوژی پوشش های پودری” با ترجمه شهلا پازکی فرد و مجتبی میرعابدینی که توسط پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران منتشر شده است و کتاب سه جلدی “رنگ های صنعتی” تالیف مهندس علی قنبرزاده که توسط پژوهشگاه صنعت نفت منتشر شده است.

اگر شما هم می خواهید کتاب های دیگری معرفی کنید، می توانید از پایین همین صفحه در قسمت ثبت دیدگاه، نظر و پیشنهاد خود را مطرح کنید و از تجربیات خود بگویید. البته لطفاً قسمت اول این مطلب را هم از عصر مواد بخوانید.