تصمیم داشتم در خصوص بازرسی فنی، انواع ایستگاه های بازرسی (مثل Review ،Hold ،Spot Witness Witness و غیره)، طرح تست و بازرسی (ITP) و انواع مدارک بازرسی بر اساس استاندارد EN 10204 (مثل ۲٫۱، ۲٫۲، ۳٫۱ و ۳٫۲) مطلبی آماده کنم و در وب سایت عصر مواد تقدیم کاربران محترم و علاقمندان مباحث و اصطلاحات بازرسی فنی نمایم. در جستجویی که در گوگل برای اطلاع از مطالب منتشره در این خصوص داشتم، در وبلاگ آقای محمدرضا شعاری پور با مطلبی روبرو شدم که آن را بسیار مناسب دیدم و به نظرم آمد که همین نوشته را – البته با کمی حذف و اضافه بر اساس تجاربم در زمینه ی بازرسی فنی و سر و کار داشتن با مدارک بازرسی – در وب سایت عصر مواد منتشر کنیم. بد نیست این توضیح را هم اضافه کنم که آقای شعاری پور، مطلبی در خصوص مبانی بازرسی از آقای کیوان کاووسی را با کمی تغییر در وبلاگ خود منتشر کرده اند و سه نوشته ی دیگر با عناوین الزامات تست و بازرسی، بازرس شخص ثالث و ITP را هم به آن افزوده اند تا یک مجموعه ای بسیار خوب از نوشته های مرتبط با موضوع بازرسی فنی از ایشان به یادگار بماند. در این نوشته از عصر مواد، بخش هایی از نوشته های آقایان کاووسی و شعاری پور، با الهام از رویکرد ساده و کاربردی بودن مطالب در عصر مواد، با کمی ویرایش، حذف، تلخیص، ترکیب و اضافه کردن جملاتی به چهار نوشته ی نامبرده از این دو بزرگوار و البته به همراه نمونه های ITP و توضیحات اختصاصی عصر مواد تقدیم علاقمندان می شود.
امروزه مبادلات بازرگانی از پیچیدگی و گستردگی خاصی برخوردار گردیده و علاوه بر خریدار و فروشنده، عوامل و سازمان های متعددی با وظایف متفاوت در این موضوع دارای نقش اساسی شده اند تا داد و ستد كالا با اعتماد، اطمینان و تضمین بیشتری انجام گیرد. در این راستا، یکی از ابزارهایی که با استفاده از آن مسئولیت های سازنده یا فروشنده قبل از حمل کالا و دریافت پول مورد بررسی و کنترل قرار داده می شود، بهره گیری از خدمات بازرسان شخص ثالث می باشد که با اعمال نظارت و کنترل کمی و کیفی کالای خریداری شده، موجب کاهش اختلافات آتی فیمابین خریدار و فروشنده می شوند. بازرسی عبارت است از كنترل، بررسی، نظارت، اندازه گیری و آزمون های لازم به منظور مطابقت كمی و كیفی كالا با شرایط قرارداد و مشخصات توافق شده بین خریدار و فروشنده. هنگامی كه كالایی توسط خریدار از فروشنده حقیقی یا حقوقی خریداری می شود، جهت مطابقت كالای تولید شده و یا در حال تولید با شرایط خرید، شركت بازرسی از طرف خریدار انتخاب و به عنوان یک شركت بی طرف بازدیدهای لازم را در طی مراحل تولید و یا از محموله مورد نظر به عمل می آورد.
نحوه خدمات بازرسی در اسناد خرید و یا اعتبارات اسنادی و یا بر اساس توافق های انجام شده بین خریدار و فروشنده در قرارداد بازرسی مشخص می شود. چگونگی اجرای عملیات بازرسی با تدوین رویه های هماهنگی، طرح كلی تست و بازرسی، دستورالعمل های مربوطه و پیش بینی حدود و دامنه بازرسی مشخص می گردد.
شركت بازرسی كننده بعد از انجام بازرسی، چگونگی عملیات انجام شده، نتایج آن و هرگونه مغایرتی را كه در تطابق كالای بازرسی شده و شرایط خرید و مشخصات كالا مشاهده می نماید به خریدار گزارش می کند.
بازرسی فنی
كنترل كلیه فعالیت های كیفی بر روی كالا اعم از بررسی مدارك و گواهینامه ها، بازدیدها، آزمون ها و تست های مخرب و غیر مخرب بر روی مواد اولیه و تجهیزات به منظور تایید انطباق محصول با مشخصات فنی و استاندارد های مربوطه، بازرسی فنی نامیده می شود. بازرسی فنی منطبق بر كلید واژه هایی انجام می گردد كه بر اساس آن ها سطح، نوع و مقدار بازرسی فنی به طور دقیق مشخص می شود.
مطابق استاندارد ایزو ۸۴۰۲ بازرسی فعالیتی همچون اندازه گیری، آزمایش، آزمون یا سنجش یک یا چند ویژگی از یک موضوع و مقایسه نتایج با الزامات مربوطه می باشد تا در نهایت بتوان از انطباق هر یک از ویژگی ها اطمینان یافت. موضوع می تواند یك فعالیت یا فرایند، محصول، سازمان، سیستم یا یك شخص و یا تركیبی از آن ها باشد.
تعریف دیگری از بازرسی در استاندارد ایزو ۹۰۰۰ به این صورت عنوان شده است: بازرسی، ارزیابی انطباق از طریق مشاهده و قضاوت و در صورت مقتضی همراه با اندازه گیری، تست یا مقایسه با شاخص می باشد. در اینجا لازم است واژه انطباق نیز تعریف شود. مطابق این استاندارد، انطباق برآورده سازی یک الزام است.
مراحل بازرسی:
فرایند بازرسی كامل شامل مراحل زیر است:
- بررسی و صحه گذاری بر طرح کیفی و رویه های تست و بازرسی ارائه شده از سوی تولیدكننده، مطابق با نیازمندی های قرارداد خرید، مشخصات فنی و استانداردهای مربوطه
- برگزاری جلسه پیش بازرسی و هماهنگی های لازم درخصوص رویه كار
- بررسی و تایید پیمانكاران فرعی و تولیدكنندگان مواد اولیه
- بازرسی مواد اولیه و اجزاء كالا
- بازرسی حین ساخت
- بازرسی و صحه گذاری كنترل های انجام پذیرفته بر محصول نهایی و سوابق فنی
- بازرسی قبل از حمل (PSI – Preshipment Inspection)
- بررسی و تایید كتابچه مدارک كنترل كیفی
در برخی موارد، كالاهای سفارش داده شده به صورت ساخته شده آماده بازرسی می باشند. در این صورت ممكن است بازرسی حین ساخت قبلاً توسط سازمان دیگری انجام گرفته و یا فقط بازرسی نهایی كالا و بازرسی پیش از حمل مورد توافق خریدار و فروشنده باشد. از آنجایی كه كالاهای مذكور در حین ساخت مورد بازرسی قرار نگرفته اند، لذا بازرسی از كالا در یك مرحله، بسیار حساس و دشوار خواهد بود. در بازرسی كالا مسلماً مهمترین وظیفه بازرس، كنترل مدارک فنی ساخت و كنترل كیفیت كالا (انطباق محصول) خواهد بود، چرا كه بسیاری از مراحل ساخت و آزمون های مرتبط كالا قبلاً انجام گرفته و بازرس در آن زمان حضور نداشته است.
قبل از انجام بازرسی محصول و بررسی مدارک، بازرس باید كاملاً از نحوه بازرسی و شرایط تحویل كالا مطلع باشد یعنی به الزامات قراردادی و درخواست خریدار كاملاً اشراف داشته باشد. این الزامات را می توان در قراردادهای فیمابین سازنده (تامین كننده) و خریدار یافت. معمولاً، این الزامات جزء ضمایم قرارداد به صورت سفارش خرید یا درخواست كالا، طرح تست و بازرسی، كتابچه مشخصات فنی و غیره می باشد.
نكته مهمی كه باید به آن توجه نمود آن است كه الزامات خریدار نسبت به الزامات استاندارد ارجحیت و اولویت بالاتری دارد. البته معمولاً الزامات خریدار شامل یک سری الزامات استانداردی هم می شود. یعنی خریدار علاوه بر اینكه درخواست ها و نیازهای خود را اعلام می نماید، در نهایت سازنده (تامین كننده) را به پیروی از استاندارد مربوط به ساخت محصول مورد سفارش الزام می نماید. در حقیقت، وظیفه بازرس این است كه محصول را مطابق مدارك مذكور بازرسی نموده و اطمینان حاصل نماید كه محصول مورد سفارش كلیه الزامات خریدار را برآورده می سازد.
گروه های مسئول در بازرسی فنی
- سازنده / فروشنده / تامین كننده (manufacturer/vendor/supplier): مسئولیت اصلی بر عهده ی سازنده/فروشنده/تامین كننده است تا فعالیت های كنترل كیفی لازم برای تضمین انطباق محصول با مشخصات فنی و استاندارد مربوطه را انجام دهد.
- پیمانكار اصلی / خریدار (general contractor/purchaser): كارفرما قرارداد كلی پروژه را با پیمانكار اصلی منعقد می نماید و اساساً مسئولیت انطباق كالا با مشخصات فنی و استانداردهای مربوطه بر عهده وی می باشد. خریدار ممكن است پیمانكار اصلی و شركت های تابعه، پیمانكاران جزء و یا شركت های واسطه باشند.
- كارفرما (owner): شخص حقوقی كه طی قرارداد، اجرای پروژه را به پیمانكار اصلی واگذار می نماید. عوامل كارفرما نیز جهت اطمینان از صحت كالاهای تامین شده برای پروژه، بازرسی ها و بررسی های مورد نظر را انجام می دهند.
- بازرس شخص ثالث (TPA: Third Party Authority یا TPI: Third Party Inspector): شركت بازرسی شخص ثالث شركت بی طرفی است كه توسط كارفرما تعیین می شود تا بر اساس درخواست سازنده و با هماهنگی پیمانكار اصلی، فعالیت های مربوطه را در ایستگاه های مختلف بازرسی به انجام برساند. فعالیت های این شركت جهت حصول اطمینان كارفرما از صحت انطباق كالا با مشخصات فنی آن صورت می پذیرد.
طرح یا برنامه تست و بازرسی (Inspection & Test Plan) یا ITP
ITP سندی است که در آن برنامه ی بازرسی پروژه مشخص شده است. در این سند مواردی چون تجهیزات و مواد مورد بازرسی، ترتیب، دفعات و روش بازرسی، نوع آزمون، استاندارد انجام آزمون و معیارهای پذیرش، نوع مدارک و گواهینامه ها، ایستگاه ها یا نقاط بازرسی، مسئولیت گروه های مسئول در بازرسی فنی و گاه زمان و مکان بازرسی مشخص می شود.
در شکل های زیر، نمونه هایی از بخش هایی از ITP پروژه های مختلف در صنعت کشورمان (اختصاصی عصر مواد) را می توانید مشاهده بفرمایید:
نمونه شماره یک ITP – ساخت یک تجهیز صنعتی
نمونه شماره دو ITP – ساخت یک تجهیز صنعتی
نمونه شماره سه ITP – ساخت یک تجهیز صنعتی
نمونه شماره چهار ITP – ساخت یک تجهیز صنعتی
نمونه شماره پنج ITP – ساخت یک تجهیز صنعتی
نمونه شماره شش ITP – ساخت یک سازه فولادی
آماده سازی این مدرک حساسیت ویژه ای در اجرای روند پروژه دارد زیرا ارتباط مستقیمی با افزایش هزینه های پروژه و کاهش سرعت انجام کار دارد. در صورت تعیین تعداد نقاط بازرسی زیاد یا نامناسب، توقف ها زیاد و سرعت انجام کار بسیار کاهش یافته و هزینه ها نیز افزایش می یابد. از سوی دیگر با کم کردن نقاط بازرسی یا انتخاب نامناسب آن، علاوه بر این که در بسیاری از موارد پس از انجام یک مرحله از کار، امکان بازرسی و عیب یابی در مرحله بعدی از بین خواهد رفت، پیمانکاران اجرایی نیز توجه خود را به کیفیت کار از دست خواهند داد.
در قسمت بعدی این نوشته در خصوص بخش های مهم ITP، ایستگاه های بازرسی و انواع مدارک بازرسی بر اساس استاندارد EN 10204 توضیح خواهیم داد.
قسمت دوم این مطلب را از لینک زیر بخوانید:
در خصوص بازرسی فنی، ایستگاه ها و مدارک بازرسی و ITP بیشتر بدانید – ۲
نوشته های مرتبط در عصر مواد:
- قرادادهای EPC یا پروژه های EPC چیست؟ به چه شرکت هایی EPC کار می گویند؟
- منشور پروژه چیست؟
- PMBOK چیست؟ در مورد PMBOK بیشتر بدانید
- ده نکته طلایی برای مدیران پروژه ها
 |
 |
 |
 |
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.