0
02126246958

بازرسی قطعات ریخته فولادی با تست مایع نافذ یا PT طبق استاندارد ISO 4987

تست مایع نافذ (Liquid Penetrant Testing) که به اختصار به آن LPT یا PT می گویند، یکی از روش‎های غیر‎مخرب برای شناسایی عیوب قطعات در زمان تولید و یا سرویس‎دهی می‎باشد. این تست غیر‎مخرب برای تمامی قطعات آهنی و غیر آهنی کاربرد داشته و از قدیمی‎ترین و ساده‎ترین روش‎هایی است که برای شناسایی انواع ترک‎ها، شکاف‎ها و سایر عیوب سطحی در قطعاتی با هر شکل و اندازه استفاده می‎شود. این روش بر جاذبه مویینگی و نفوذ یک مایع رنگی یا ماده فلورسنت به درون ناپیوستگی سطحی استوار است. باید توجه داشت که این روش فقط برای مشخص کردن عیوب سطحی قطعات به‎کار می‎رود.

 

یک ماده نافذ مناسب که می‎تواند عملکرد خوبی در شناسایی نواقص داشته باشد، باید دارای ویژگی‎های فیزیکی زیر باشد:

  • کشش سطحی بالا
  • خاصیت ترکنندگی بالا
  • ویسکوزیته کم
  • خاصیت مویینگی بالا
  • شفافیت رنگ
  • حل‎کنندگی بالا

 

تست PT روی قسمت های ماشینکاری شده قطعه از جنس فولاد زنگ نزن مارتنزیتی

 

بازرسی با استفاده از مایع نافذ در پنج مرحله به ترتیب زیر انجام می‎گیرد:

 

  • تمیزکاری و آماده سازی سطح

نخستین مرحله بازرسی می‎باشد که برای حذف آلودگی‎های موجود که ممکن است اثرات   مایع نافذ را تحت تأثیر قرار دهند، انجام می‎گیرد. این آلودگی‎ها از طرفی به عنوان سدی در مقابل نفوذ مایع عمل کرده و مانع از آشکار‎سازی عیوب سطحی می‎شوند و از طرفی دیگر ممکن است با مایع نافذ واکنش داده و منجر به تغییراتی در آن شوند. با توجه به کیفیت سطح، تمیزکاری به‎صورت مکانیکی و شیمیایی انجام می‎گیرد. برش‎زدن، سنگ‎زدن، فرچه‎زدن و سند بلاست از جمله روش‎های مکانیکی تمیزکاری سطوح هستند. روش شیمیایی نیز عموماً به دو مرحله چربی‎زدایی و اکسید‎زدایی تقسیم می‎شود. استفاده از آب وصابون، امواج التراسونیک و محلول‎های چربی گیر همچون سدیم هیدروکسید، در مرحله چربی‎زدایی رایج است. برای حذف زنگ و اکسید‎های سطحی نیز از محلول‎های اسیدی استفاده می‎شود.

 

  • اعمال مایع نافذ

برای اعمال مایع نافذ قطعات کوچک را معمولاً در مایع غوطه‎ور می‎کنند تا از نفوذ عوامل آشکار‎ساز به داخل حفرات موجود مطمئن شوند. برای قطعات بزرگ­تر علاوه بر روش غوطه‎وری می‎توان از روش‎های اسپری، اعمال با قلم مو، باردار‎سازی و روش الکترواستاتیکی استفاده کرد. مواد مورد استفاده در این روش ممکن است مرئی و یا فلورسنت باشند که زیر نور ماورا بنفش آشکار می‎شوند.

پس از اعمال مواد نافذ روی نمونه، این مواد باید مدت زمانی معین روی نمونه باقی بمانند که به آن زمان اسکان گفته می‎شود. این زمان  بر اساس عواملی چون جنس نمونه، حساسیت و نوع نقص متفاوت می‎باشد. زمان اسکان براساس جداول ثبت شده استاندارد یا کارخانه سازنده مواد نافذ صادر می‎شود. جهت بررسی خوردگی و عیوب ریز به ویژه حفره‎ها به زمان بیشتری نیاز می‎باشد. زمان اسکان ممکن است از ۵ دقیقه الی چند ساعت و بستگی به متغیرهای فوق متفاوت باشد.

 

  • برداشتن مایع نافذ اضافی روی سطح

پس از نفوذ کامل مایع به درون عیوب باید مایعات اضافی روی سطح را برداشت. گروهی از مواد نافذ قابل شستشو با آب هستند ولی گروهی دیگر از آن ها را باید با به‎کارگیری حلال‎های خاص پاک نمود. باید توجه داشت که شستشوی زیاد باعث خروج مایع نافذ از شکاف‎ها می‎شود و آزمایش را دچار نقص می‎کند. پس از شستشو باید با یک دستمال خشک سطح را کاملاً خشک کرد.

 

  • اسپری مواد آشکار‎ساز

پس از تمیزکاری مواد نافذ از روی سطح نمونه و خشک کردن آن باید از آشکارساز استفاده شود. نقش آشکارساز بیرون‎کشیدن مواد نافذ حبس شده در نقص به سطح نمونه و پخش آن روی سطح می‎باشد. آشکارساز به خاطر داشتن رنگ سفید می‎تواند زمینه خوبی برای نشان دادن نقص رنگی حاصل از مواد نافذ باشد. لذا باعث افزایش دید و وضوح می گردد.

 

  • بازرسی

پس از اثر گذاری آشکار‎ساز، محل عیوب بررسی می‎شود. اثر عیوب حفره‎ای و تخلخل به شکل کروی بوده و ترک‎ها به‎صورت خطوط منقطع یا سراسری ظاهر می‎شوند.

 

حساسیت زیاد به عیوب ریز سطحی، هزینه کم، قابلیت انجام در محل، توانایی انجام بر سطوح با هندسه پیچیده و انجام آزمون بر روی انواع مواد فلزی و غیر‎فلزی از مزیت‎های بازرسی با استفاده از مایع نافذ می‎باشند.

 

 

 

 

روش انجام آزمون PT بر روی قطعات ریخته فولادی و معیارهای پذیرش یا عدم پذیرش قطعه بر اساس نشانه های ظاهر شده پس از انجام این آزمون در استاندارد ISO 4987 بیان شده است. ایزو (سازمان بین المللی استاندارد) مجموعه‎ای جهانی از نهادهای استاندارد ملی (ارگان های عضو ISO) است. کار تهیه استانداردهای بین المللی معمولاً از طریق کمیته‎های فنی ایزو انجام می‎شود. سازمان‎های بین المللی، دولتی و غیر‎دولتی در ارتباط با ISO برای تعیین وضعیت استاندارد‎های مربوط به حوزه خود با این موسسه همکاری می‎کنند. استاندارد ISO 4987 تحت عنوان “ریخته‎گری فولاد- بازرسی مایع نافذ” در سال ۱۹۹۲ برای اولین بار تدوین شده و به چاپ رسید. در قسمت پیوست این نوشته، نسخه ۲۰۱۰ این استاندارد تقدیم علاقمندان می شود.

 

در استاندارد ISO 4987 ضمن معرفی منابع پایه این استاندارد به موضوعات زیر نیز اشاره شده است:

  • روش انجام آزمون
  • معیار‎های پذیرش
  • طبقه بندی نشانه‎ها و تحلیل نتایج
  • ارزیابی مجدد
  • روش‎های تمیز‎کردن سطوح بعد از آزمون
  • مدارک مربوط به بازرسی

 

همچنین مطالبی در مورد نحوه آماده‎سازی سطح، بررسی نشانگر‎های تحلیل نتایج و نمونه فرم‎های نتایج بازرسی در پیوست این استاندارد ارائه شده است.

 

علاقمندان و کاربران محترم وب سایت عصر مواد می توانند این استاندارد را به صورت رایگان از لینک زیر در عصر مواد دریافت نمایند:

 

ISO 4987:2010 – Steel castings — Liquid penetrant inspection

 

فرمت: PDF

تعداد صفحه: ۴۰

زبان: انگلیسی

حجم: ۱٫۷ مگابایت

لینک دانلود:

 

 

 

مطالب مرتبط:

 

 

 

ارسال دیدگاه